Các động lực tăng trưởng của nền kinh tế như XK, sản xuất công nghiệp, nông lâm thủy hải sản đang có nhiều khó khăn, dẫn tới nguy cơ tăng trưởng kinh tế 2016 khó đạt mục tiêu. (Ảnh: HỮU LINH)

Động lực tăng trưởng đang yếu

Phân tích về thách thức cụ thể mà kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt để giải quyết bài toán tăng trưởng, TS. Lê Quốc Phương, Trung tâm Công nghiệp và Thương mại, Bộ Công Thương cho rằng, hiện nay tình hình tương đối khó khăn và nếu chúng ta không nỗ lực thì khó đạt được. Theo TS.Lê Quốc Phương, hai động lực tăng trưởng chính là sản xuất công nghiệp và tăng trưởng XK của hai quý đầu năm đều đạt tương đối thấp. Tăng trưởng XK chỉ đạt 5,9% và chỉ số sản xuất công nghiệp chỉ đạt 7,5%, trong khi năm ngoái là 9,3%.

“Từ nay đến cuối năm liệu chúng ta có thể đẩy được hai động lực là đầu tàu của nền kinh tế này lên không, tôi cho rằng tương đối khó khăn”, ông Phương nhận định. Đơn cử, với XK, để đạt mục tiêu tăng trưởng chung là 10%, từ nay đến cuối năm tăng trưởng XK phải đạt khoảng 13-14%, trong bối cảnh xu hướng XK của chúng ta đang có chiều hướng suy giảm thì đây là điều rất khó khăn, thách thức. Các chuyên gia cũng cho rằng, tăng trưởng XK khó có khả năng tăng cao, dự báo chỉ đạt mức 7%, điều này là do chiều hướng liên tục sụt giảm tăng trưởng XK từ 2011 đến nay. Hiện nay giá hàng hóa thế giới gia tăng nhưng chưa đủ mạnh, do kinh tế thế giới trì trệ. Bên cạnh đó, các mặt hàng XK chủ lực của chúng ta đã đạt ngưỡng sản lượng (đơn cử như mặt hàng dầu mỏ), khó tăng cao hơn nữa nếu không tăng được giá trị gia tăng của mặt hàng XK, không mở ra thêm các mặt hàng mới có kim ngạch XK cao, ví dụ như mặt hàng điện thoại di động trong năm 2011.

Tình hình cũng không mấy sáng sủa đối với lĩnh vực sản xuất công nghiệp, TS. Phương nhận định, hiện chưa có những đột biến để thúc đẩy sản xuất công nghiệp tăng cao, dự báo cả năm chỉ đạt 8%, lý do là vì chúng ta chưa có mặt hàng sản phẩm công nghiệp có sản lượng và giá trị lớn để đẩy mạnh sản xuất công nghiệp. Rất nhiều các mặt hàng XK chủ lực do ngành công nghiệp chế biến chế tạo sản xuất ra đã đến ngưỡng nhất định và chúng ta chưa có mặt hàng mới. Từ những rào cản này, TS. Phương cho rằng, dự báo cả năm 2016 tăng trưởng GDP chỉ đạt 6,2-6,3%.

Bàn về những thách thức cho tăng trưởng kinh tế của năm 2016, TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế tài chính cho rằng, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đang dưới 6%, dưới mức tiềm năng. Hiện nay tăng trưởng kinh tế của chúng ta đang theo chiều rộng, đầu tư chiếm vai trò quan trọng, nhưng hiện tại đầu tư tư nhân đang bị ảnh hưởng bởi lãi suất cao cũng như tình trạng nợ xấu dẫn đến rủi ro của tín dụng tương đối lớn, dẫn đến ngân hàng có thể hạn chế cho vay. Hai nữa, đầu tư công cũng bị hạn chế do nợ công cao vì thế không thể tăng lên nhanh được. Để giải quyết bài toán tăng trưởng, Chính phủ đã đặt ra giải pháp là tăng sản lượng dầu thô, tuy nhiên, bình luận về vấn đề này, TS. Nguyễn Đức Độ cho rằng điều này phụ thuộc nhiều vấn đề. Trước hết sản lượng của chúng ta trong nhiều năm qua đã tăng đến mức giới hạn, khó có thể tăng mạnh được nữa. Bên cạnh đó, giá dầu thô đang thấp, nếu tăng sản lượng thì có thể dẫn đến thua lỗ và điều này không đáng để đánh đổi lấy tăng trưởng.

Tăng trưởng và bài toán môi trường

Dự báo nửa cuối năm 2016, PGS.TS Trần Kim Chung cho biết bối cảnh kinh tế trong nước tiếp tục duy trì một số hạn chế, theo đó, tình trạng khó khăn về ngân sách tiếp tục là vấn đề đáng quan tâm. Dự báo của Bộ KH-ĐT cho biết, năm 2016 thu ngân sách sẽ chỉ đủ để chi thường xuyên và trả nợ. Vay nợ sẽ là nguồn chính, hoặc duy nhất cho đầu tư phát triển.

Mức tăng trưởng âm của sản xuất toàn ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản trong thời gian qua là một trong những nguyên nhân dẫn đến tăng trưởng GDP đạt thấp, đây cũng là mối lo ngại của các chuyên gia. Bình luận về vấn đề này dưới góc độ tăng trưởng bền vững, chuyên gia kinh tế Bùi Trinh cho rằng, trong 6 tháng đầu năm cũng như cả năm 2016, việc sụt giảm tăng trưởng GDP cơ bản do ảnh hưởng về môi trường, ảnh hưởng về hạn hán, nhiễm mặn và ô nhiễm nguồn nước… trực tiếp ảnh hưởng đến nhóm ngành nông nghiệp. Chuyên gia này lo ngại, “có một vấn đề đặt ra là trong hầu hết các báo cáo từ Trung ương đến địa phương đều xem việc cơ cấu của nhóm ngành nông nghiệp giảm xuống như một thành tích, trong khi nhóm ngành nông nghiệp và công nghiệp chế biến sản phẩm nông nghiệp là những nhóm ngành lan tỏa tích cực đến nền kinh tế trong nước, trong khi đó lại ít lan tỏa đến NK và ít ảnh hưởng đến môi trường hơn các ngành công nghiệp chế biến”. Vì thế, theo chuyên gia Bùi Trinh, một số chuyên gia cho rằng nông nghiệp chỉ chiếm tỷ trọng chưa tới 20% GDP nên ảnh hưởng không nhiều là phản cảm về mặt nhân văn và thiếu cẩn trọng về mặt khoa học, bởi ảnh hưởng của nông nghiệp không thể chỉ tính đến ảnh hưởng trực tiếp mà còn phải tính đến những ảnh hưởng gián tiếp, lan tỏa và hành vi tiêu dùng… “Theo tôi tăng trưởng GDP bao nhiêu không quan trọng bằng ảnh hưởng của môi trường đến cuộc sống của người dân Việt Nam trực tiếp và lâu dài. Như vậy vấn đề môi trường là vấn đề quan trọng nhất chứ không phải tăng trưởng GDP bao nhiêu”, chuyên gia Bùi Trinh nhấn mạnh.