VHO - Là di tích mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn,ĐìnhcổgầnnămtuổiởThanhHóađangchờsậbong da anh ngoai hang đã được xếp hạng di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh, nhưng nhiều năm qua đình Đô Mỹ (thôn Đô Mỹ, xã Hà Tân, huyện Hà Trung, Thanh Hóa) bị xuống cấp nghiêm trọng, nguy cơ đổ sập bất cứ lúc nào. Mặc dù đã có trong kế hoạch hỗ trợ kinh phí tu bổ từ UBND tỉnh Thanh Hóa.

 Đình Đô Mỹ (thôn Đô Mỹ, xã Hà Tân) là di tích mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn đang trong tình trạng “kêu cứu”. Đình được xây dựng từ giữa thế kỷ XIX, thờ Thành hoàng Thái úy Tô Hiến Thành, phối thờ hai vị Đô Bá và Nguyễn Thận Xuân. Đình được xếp hạng di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh vào tháng 7.1996. Trải qua gần 200 năm tồn tại, những biến động, thăng trầm của lịch sử khiến cho công trình gỗ bề thế này đang xuống cấp nghiêm trọng, có nguy cơ đổ sập.

Ghi nhận thực tế của phóng viên Văn Hóa cho thấy, hầu hết các cấu kiện của đại đình đang trong tình trạng mục hỏng, khả năng liên kết, chịu lực yếu. Hệ mái xô lệch, ngói mục, vỡ, tụt gây thấm dột; một số hoành tải bị mục, đứt, gãy. Hệ thống cột gỗ bị mối xông mục chân, ngấm nước. Một số xà dọc đứt mộng; đình đang bị nghiêng về phía Đông Nam; tường bao quanh bị nứt, bong tróc lớp vữa; nền lát gạch bị sụt lún, rêu mốc, ẩm ướt… Chỉ cần lấy que nhỏ cũng gạt ra được nhiều mối mọt từ trong tâm của cột chính với chiều sâu gần 15cm. Hoành rui bị mối ăn mục rỗng, mái ngói xô lệch nhiều chỗ, có chỗ sụt lở từng mảng lớn. Nhìn bằng mắt thường có thể thấy ngôi đình bị nghiêng, lún hẳn về một bên.

Để bảo vệ ngôi đình, người dân và chính quyền địa phương dùng các cột sắt, cột tre, gia cố tạm thời. Những phần mộng nối giữa hệ thống cột, kèo bị tách rời nhau được cố định lại bằng nẹp sắt, dựng biển cảnh báo không cho người dân vào trong di tích. “Đình xuống cấp nhiều năm qua, người dân cũng kiến nghị lên cấp trên rất nhiều, thế nhưng đến nay ngôi đình vẫn chưa

 được quan tâm trùng tu, tôn tạo. Cứ tình trạng này ngôi đình có thể đổ sập bất cứ lúc nào”, người trông coi đình cho hay. Bà Đoàn Thị Hương, Chủ tịch UBND xã Hà Tân cho biết, để bảo đảm an toàn cho người dân, chính quyền đã ra thông báo dừng các buổi sinh hoạt, vui chơi tại đình làng Đô Mỹ. Với nguồn kinh phí hạn hẹp, dù đã rất cố gắng nhưng chính quyền địa phương chỉ có thể bảo tồn bằng cách chằng chống, cảnh báo nguy hiểm tới nhân dân chứ chưa tu bổ được các hạng mục chính của đình, nếu không sớm được trùng tu thì di tích có thể đổ sập lúc nào không hay.

“Qua lập dự toán thì việc tu bổ, tôn tạo rơi vào khoảng gần 20 tỉ đồng, nếu thực hiện theo kế hoạch 201 của tỉnh, với số tiền chi tu sửa chỉ khoảng 1 tỉ đồng là không thể thực hiện được. Đây là đình làng, việc kêu gọi xã hội hóa với số tiền lớn rất khó”, bà Hương nói. Trước hiện trạng xuống cấp nghiêm trọng của di tích, để kịp thời bảo quản, tu bổ di tích tránh bị sập đổ, nhất là trong mùa mưa bão sắp tới, ngày 5.3.2024, Sở VHTTDL tỉnh Thanh Hóa đã có báo cáo gửi UBND tỉnh xin kinh phí đề trùng tu di tích. Theo Sở VHTTDL, đình Đô Mỹ thuộc đối tượng di tích được hỗ trợ kinh phí bảo quản, tu bổ, phục hồi và chống xuống cấp, giai đoạn 2022-2025 tại Kế hoạch số 201/ KH-UBND ngày 18.8.2022 của UBND tỉnh. Định mức hỗ trợ: “Tối đa không quá 70% tổng mức đầu tư, trong đó không quá 1 tỉ đồng đối với di tích cấp tỉnh. Trừ trường hợp có văn bản của cấp có thẩm quyền”.

Theo Sở VHTTDL, qua khảo sát thực tế và làm việc với chính quyền địa phương, đình Đô Mỹ là công trình văn hóa tín ngưỡng bằng gỗ có quy mô lớn, hiện còn bảo tồn được trên địa bàn huyện Hà Trung nói riêng, tỉnh Thanh Hóa nói chung. Hiện nay, di tích đang bị xuống cấp nghiêm trọng, nếu không kịp thời bảo quản, tu bổ thì sẽ bị sập đổ. Tuy nhiên, do kinh phí đầu tư tu bổ di tích đình Đô Mỹ rất lớn (khảo sát, đánh giá, tính toán sơ bộ của địa phương là khoảng hơn 30 tỉ đồng); trong khi mức hỗ trợ từ ngân sách tỉnh chỉ khoảng 1 tỉ đồng; điều kiện ngân sách huyện, xã khó khăn, khả năng huy động xã hội hóa gần như không có, không đủ nguồn lực để tu bổ tổng thể di tích. Do đó, Sở VHTTDL Thanh Hóa đã đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh thống nhất sự cần thiết đầu tư dự án tu bổ, tôn tạo di tích đình Đô Mỹ bằng nguồn ngân sách tỉnh, nguồn xã hội hóa và nguồn huy động hợp pháp khác.

Tuy nhiên, ngày 7.6, UBND tỉnh Thanh Hóa có văn bản gửi Sở VHTTDL giữ nguyên quan điểm trùng tu, tôn tạo di tích đình Đô Mỹ theo Kế hoạch số 201/KH-UBND ngày 18.8.2022. Nghĩa là số tiền được đầu tư để trùng tu là không quá 1 tỉ đồng. Ông Hoàng Văn Long, Phó Chủ tịch UBND huyện Hà Trung cho biết, “nếu thực hiện theo Kế hoạch 201 của UBND tỉnh sẽ rất khó để triển khai, vì không đủ kinh phí tu bổ di tích đình Đô Mỹ, chính vì thế huyện đang tiếp tục kiến nghị tỉnh hỗ trợ kinh phí theo phương án tu bổ, tôn tạo di tích đã trình trước đó”.