Trang thiết bị hỗ trợ còn hạn chế nên hiệu quả chống buôn lậu chưa cao. Ảnh: Quang Hùng​​​.

Hợp thức hóa hàng lậu

Trên tuyến đường thủy,ốngbuônlậutrêntuyếnđườngthủyHảiquangặpkhókết quả scotland các lực lượng: Cảnh sát biển, Cảnh sát kinh tế, Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Công an… thực hiện công tác phòng ngừa, ngăn chặn và điều tra, xử lý tội phạm buôn lậu. Trong đó, lực lượng Kiểm soát Hải quan có thẩm quyền tiến hành các hoạt động để phòng ngừa, điều tra, xử lý vi phạm pháp luật và tội phạm buôn lậu trên phạm vi địa bàn hoạt động hải quan tại biên giới đường thủy nội địa, cửa khẩu cảng biển, cảng thủy nội địa và ngoài khu vực cửa khẩu được phép XNK, quá cảnh hàng hóa, quá cảnh phương tiện vận tải (được thành lập theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ).

Có thâm niên trong công tác đấu tranh chống buôn lậu trên tuyến đường thủy, Phó Đội trưởng Đội Kiểm soát chống buôn lậu khu vực phía Bắc thuộc Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) Ngô Thanh Tuấn chia sẻ, hoạt động buôn lậu trên tuyến đường thủy thường có quy mô lớn, các đối tượng buôn lậu liều lĩnh, thủ đoạn tinh vi khó lường. Để hợp thức hóa việc vận chuyển hàng hóa không có nguồn gốc hợp pháp tiêu thụ trong nội địa, các đối tượng thường quay vòng hóa đơn, chứng từ, thậm chí sử dụng hóa đơn khống của các công ty “ma” hoặc lập bảng kê khống hàng mua lại của cư dân biên giới. Trên tuyến đường biển, các đối tượng dùng phương tiện vận chuyển hàng lậu có công suất lớn, hiện đại, có gắn ra đa, định vị, chịu được sóng to, gió lớn để vận chuyển trót lọt hàng lậu. Chúng còn thay đổi tên, số phương tiện, tuyến hành trình, sử dụng phương tiện chạy lòng vòng trên biển, chờ thời cơ chia nhỏ, xé lẻ để dễ dàng tẩu tán hàng hóa. Các đối tượng neo đậu tàu, thuyền ngoài khơi, sau đó thực hiện hành vi sang mạn hàng lậu cho các tàu nhỏ gây khó khăn cho lực lượng chức năng tổ chức bắt giữ, nhất là mặt hàng xăng dầu.

Đồng tình với quan điểm trên, đại diện Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về buôn lậu (C74, Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an) cho rằng, đối với mặt hàng xăng dầu, các đối tượng trong nước thành lập các tổ chức có tư cách pháp nhân kinh doanh, lợi dụng việc mua bán, vận chuyển hàng hóa giữa các DN để hợp thức hóa xăng dầu lậu được mua từ nước ngoài về tiêu thụ trong nội địa. Sau khi tàu chở xăng dầu lậu đến vùng biển Việt Nam, tiếp tục thông báo cho các tàu nhỏ ra địa điểm đã “quy ước” để chia nhỏ đưa vào đất liền. Tàu ra nhận hàng mang theo hợp đồng, chứng từ mua bán khống giữa các công ty trong cùng hệ thống, khi đã nhận hàng, các đối tượng lập tức hoàn thiện hợp đồng, chứng từ phù hợp với lượng hàng vừa nhận để chuyển về kho hoặc mang đi tiêu thụ. Mặt khác, các đối tượng buôn lậu thường sử dụng tàu, thuyền có công suất lớn, trang thiết bị hàng hải đầy đủ, hiện đại và thuê thủy thủ có nhiều kinh nghiệm, thông thạo luồng lạch, lợi dụng thời tiết xấu, di chuyển vào ban đêm ra các vùng biển giáp ranh hòng tránh các chốt kiểm soát của lực lượng chức năng.

Trang thiết bị hỗ trợ cũ kĩ

Thống kê từ Cục Điều tra chống buôn lậu, trong 3 năm (từ năm 2014 đến năm 2016), lực lượng kiểm soát Hải quan đã phát hiện, xử lý hành chính 1.038 vụ; khởi tố 105 vụ buôn lậu, vận chuyển hàng hóa trái phép trên tuyến giao thông đường thủy. Trung bình mỗi năm, lực lượng Hải quan thu giữ hàng hóa vi phạm trị giá gần 122 tỷ đồng; truy thu thuế, bổ sung công quỹ trên 87 tỷ đồng.

Nổi lên một số vụ việc có tính chất phức tạp như vào đầu năm 2016, Cục Điều tra chống buôn lậu phối hợp với Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế và tham nhũng (C46, Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an) phá thành công Chuyên án XD116 về hoạt động buôn lậu xăng dầu của Công ty CP Dương Đông-Hòa Phú tại vùng biển Bình Thuận, thu giữ hơn 9.000 tấn xăng Ron 92 không pha chì, bắt giữ 8 đối tượng. Ở một vụ việc khác, ngày 15/7/2017, Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Nam (Hải đội 3, Cục Điều tra chống buôn lậu) phối hợp với Cục C74 phát hiện tàu Thành Châu 09 tại vùng biển Trà Vinh có dấu hiệu vận chuyển hàng hóa không có chứng từ hợp pháp. Tại thời điểm kiểm tra, thuyền trưởng và các thuyền viên trên tàu khai nhận trên tàu có vận chuyển 600 m3 dầu DO và không xuất trình được bất cứ hồ sơ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của lô hàng.

Mặc dù đạt được kết quả nhất định song lực lượng Hải quan luôn gặp những khó khăn về trang thiết bị hỗ trợ do đã cũ, thường xuyên xảy ra các sự cố hư hỏng, mức độ chịu sóng, gió hạn chế… ảnh hưởng đến hoạt động tuần tra, kiểm soát. Chính vì vậy, để nâng cao hiệu quả công tác, lực lượng Hải quan đề xuất Bộ Tài chính trình Chính phủ nghiên cứu thay đổi hạn mức kinh phí phục vụ cho công tác nghiệp vụ cơ bản cho phù hợp với thực tiễn đấu tranh chống buôn lậu trên tuyến đường thủy (như trang bị thêm ống nhòm, tàu, xuồng cao tốc…). Đồng thời, kiến nghị các cấp, bộ, ngành nhanh chóng ban hành, sửa đổi, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật như quy định miễn thuế NK hàng tiêu dùng cho cư dân biên giới; chế độ hóa đơn chứng từ đối với hàng hóa lưu thông trên thị trường; quy chế phối hợp đấu tranh chống buôn lậu trên tuyến đường thủy… Bên cạnh đó tiếp tục kiện toàn đội ngũ lực lượng kiểm soát Hải quan thông qua việc đào tạo và đào tạo lại; tập huấn kiến thức về công tác điều tra, đấu ranh chuyên án, nghiệp vụ trinh sát; chủ động phối hợp với chính quyền địa phương, các lực lượng: Công an, Biên phòng, Cảnh sát biển trong trao đổi thông tin, tình hình diễn biến hoạt động của tội phạm buôn lậu trên tuyến đường thủy.