“Tôi rất bất ngờ khi đến thăm một vườn điều,ườitrồngđiềuthutriệuđồngmộtnămkhiếnBộtrưởngbấtngờkp bd y thu nhập của bà con trồng điều 40 triệu một năm. Tôi cứ nghĩ rằng ngành trồng lúa Đồng bằng sông Cửu Long đã thấp nhất rồi, nhưng thu nhập của người trồng điều còn thấp hơn nữa”.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã bộc bạch như trên khi trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội, chiều 15/8. Trong nhiều câu trả lời khác của ông cũng đều có những cảm xúc khi ông đi khảo sát, nắm bắt tình hình thực tế trong lĩnh vực ông phụ trách.

Người nêu chất vấn về cây điều là đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Bình Phước). Đại biểu nói rằng, những mặt hàng chủ lực của nông nghiệp Việt Nam như hạt điều, cà phê, cao su hiện đang chiếm 19,5% trong tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản.

Tuy nhiên, đối với ngành điều Việt Nam hiện nay mặc dù đang dẫn đầu toàn cầu về sản xuất, xuất khẩu trong nhiều năm nhưng vị trí này đang bị lung lay, vì điều nhân nhập khẩu tăng mạnh.

Với chính sách của nước ta thì cả điều thô và điều nhân khi nhập vào trong nước để chế biến, xuất khẩu đều được miễn thuế và để tồn tại thì các doanh nghiệpchế biến lớn của nước ta cũng đã chuyển sang nhập khẩu, thu hẹp sản xuất theo hướng tập trung vào vài công đoạn cuối và bỏ phí phần lớn dây chuyền hiện đại để đầu tư. Việc nhập khẩu nguyên liệu này vừa ảnh hưởng đến hoạt động trồng trọt, chế biến điều thô trong nước, vừa ảnh hưởng đến chất lượng thương hiệu điều Việt Nam, trong khi diện tích trồng điều đang suy giảm và đặc biệt là cũng do ảnh hưởng từ sự phát triển của cây sầu riêng.

“Đây là một vấn đề chiến lược về một trong những mặt hàng trọng yếu của nền nông nghiệp Việt Nam, vậy trách nhiệm của Bộ trưởng, của Chính phủ về các giải pháp để ngành điều nói riêng và nông nghiệp Việt Nam nói chung phát triển bền vững trong thời gian tới thế nào”, đại biểu hỏi.

Trả lời, ônh Hoan thừa nhận thực tế đúng như đai biểu nêu là “vườn bên cạnh bắt đầu đốn điều để trồng sầu riêng”. Có những lúc chúng ta rất hào hứng Bình Phước sẽ trở thành một thủ phủ của điều và Việt Nam sẽ đứng đầu thế giới về điều, Bộ trưởng nói và nhận định “mọi chuyện đều thay đổi”.

Vấn đề thuế nhập khẩu, ông Hoan “nhờ” Bộ Tài chính, Bộ Công Thương trả lời, còn ở góc độ của nông nghiệp, theo ông, trước kia Việt Nam hay nhập điều thô từ quốc gia Tây Phi. Nhưng theo báo cáo của các bộ liên quan gửi cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì các quốc gia xuất khẩu điều thô bắt đầu tăng cường chế biến, họ hạn chế xuất khẩu điều thô.

“Bộ Ngoại giao đã chuyển cho tôi thông tin ở các quốc gia Tây Phi là những quốc gia cung cấp nguyên liệu điều cho chúng ta trong suốt thời gian vừa qua chứ điều chúng ta sản xuất ở trong nước để chế biến, xuất khẩu chỉ khoảng 20%-30%”, ông Hoan thông tin.

Cho rằng phải tái cấu trúc lại ngành hàng điều một lần nữa, Bộ trưởng nêu giải pháp từ người nông dân trồng điều tới các doanh nghiệp và Hiệp hội điều Việt Nam phải cùng ngồi lại với nhau. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đang thí điểm trồng nấm linh chi đỏ dưới tán điều ở Bình Phước, nghĩa là trên một mảnh đất làm sao tích hợp đa giá trị, chỉ khi ấy người nông dân bằng thu nhập khác mới có thể giữ cây điều. Còn nếu bản thân cây điều sống độc lập sẽ bị cạnh tranh của những cây trồng khác có thu nhập cao hơn, mà trước mắt là cây sầu riêng.

Bộ trưởng cũng cho biết thêm là đang đeo đuổi và trình với Thủ tướng Chính phủ trong tháng 9 này Đề án phát huy giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng, xem điều cũng như một dạng rừng, làm sao tạo ra được những sinh kế nhiều hơn ngoài thu hoạch điều trên tán.

“Chúng ta phải thích ứng chứ chúng ta không chống chịu được bởi vì các quốc gia châu Phi họ đã được các quốc gia EU hỗ trợ họ cả một ngành công nghiệp chế biến điều, theo bản tin của Bộ Ngoại giao cung cấp cho chúng tôi, rõ ràng bối cảnh đã thay đổi rồi”, Bộ trưởng hồi âm đại biểu.

Tham gia trả lời sau đó, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên thừa nhận nhập khẩu điều nhân và điều thô sẽ ảnh hưởng nhất định đến sản xuất trong nước, là một thực tế.

“Tuy nhiên, trong kinh tếthị trường thì Nhà nước, doanh nghiệp hay người sản xuất, kinh doanh đều phải tuân thủ các quy luật rất khách quan, đó là cung cầu, giá trị cạnh tranh và lưu thông tiền tệ”, ông Diên nói.

Bộ trưởng Diên cho hay, sản xuất hạt điều hiện nay trong các hàng xuất khẩu của Việt Nam thì 74% đem lại từ các doanh nghiệp FDI. Hầu hết các nguyên liệu đầu vào của các doanh nghiệp sản xuất FDI đều là nhập khẩu.

Theo Bộ trưởng thì hạt điều có phải nhập để duy trì được ngành chế biến hạt điều giữ được thương hiệu, giữ được thị trường cũng là việc làm phải cân nhắc.

Mặt khác, ông Diên phân tích, cây điều, hạt điều Việt Nam với sản lượng nhỏ, chất lượng không ổn định thì cũng rào là cản nhất định cho việc sản xuất, xuất khẩu, giữ vững thương hiệu và chiếm lĩnh thị trường.

Ngoài ra, nếu như trên diện tích đó mà cây trồng khác hay con vật nuôi khác hiệu quả hơn cây điều là hướng, theo Bộ trưởng cần phải tính.

“Vì vậy, trong thời gian tới chúng tôi đề nghị các địa phương có vùng trồng quy hoạch lại để có diện tích đủ lớn và áp dụng công nghệ để có chất lượng sản phẩm ổn định thì có thể xuất khẩu được. Rồi liên kết sản xuất, chế biến, bảo đảm tiêu chuẩn xuất khẩu của các thị trường nhập khẩu, áp dụng công nghệ, rồi tiếp tục hỗ trợ thông tin đàm phán, mở rộng thị trường…”, Bộ trưởng Diên trả lời đại biểu.