Chỉ trên cơ sở đó, mới có thể đi sâu nghiên cứu, hiểu đầy đủ, chính xác về các quan điểm của Hồ Chí Minh và khi đó mới nói tới việc vận dụng đúng, vận dụng sáng tạo và phát triển quan điểm, tư tưởng của Người một cách đúng đắn. Với quan niệm như vậy, bài viết này không đi sâu nghiên cứu nội dung cuốn sách, mà chỉ cố gắng góp phần làm sáng tỏ khái niệm “sửa đổi lối làm việc” theo quan niệm của Hồ Chí Minh trong sách “Sửa đổi lối làm việc” của Người.

“Cách làm việc”, “lối làm việc” và “lề lối làm việc”

Nghiên cứu di sản tư tưởng Hồ Chí Minh công bố trong bộ sách Hồ Chí Minh toàn tập, thấy rõ Người thường dùng 3 cụm từ: cách làm việc, lối làm việc và lề lối làm việc. Khái niệm cách làm việc và lối làm việc thường được Người dùng chung nội dung hơn và sử dụng trong cách làm việc, lối làm việc của cá nhân hoặc tập thể.

Khái niệm lề lối làm việc được Hồ Chí Minh sử dụng thiên về những quy định thủ tục làm việc. Vào những năm đầu của Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, trong các sắc lệnh do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký quy định về cách làm việc của hội đồng nhân dân hoặc ủy ban hành chính, khái niệm cách làm việc được sử dụng trong các văn bản này là những quy định về thủ tục làm việc của các cơ quan và công chức trong bộ máy nhà nước.

Trong sách Sửa đổi lối làm việc, Hồ Chí Minh chỉ 2 lần sử dụng cụm từ lối làm việc, một lần ở tên bìa cuốn sách và một lần trong nội dung, nhưng Người lại dùng tới 10 lần cụm từ cách làm việc. Đặc biệt hơn, trong khi chỉ ra nhiệm vụ Đảng phải sửa đổi lối làm việc, Hồ Chí Minh đã sử dụng rất nhiều nhóm cách làm việc. Như vậy, trong lối làm việc có nhiều nhóm cách làm việc và trong mỗi nhóm cách làm việc đó lại chia ra nhiều cách làm việc khác nhau.

Ví dụ, Hồ Chí Minh viết: “Cách đối với cán bộ là một điều trọng yếu trong sự tổ chức công việc. Cách đối với cán bộ có khéo, có đúng thì mới thực hiện được nguyên tắc “Vấn đề cán bộ quyết định mọi việc”. Trong nhóm Cách đối với cán bộ này, Người đã chỉ ra nhiều cách khác nhau và Người tổng kết: “Tóm lại, đối với cán bộ có năm cách: chỉ đạo, nâng cao, kiểm tra, cải tạo, giúp đỡ”.

Đối với nhóm Cách lãnh đạo, Người tổng quát lại gồm:

- Cách quyết định công việc,

- Cách tổ chức thi hành,

- Cách tổ chức kiểm tra,

- Cách chọn người và thay người,

- Cách làm việc với quần chúng,

- Cách hỏi ý kiến dân chúng,

- Cách chỉ đạo nhân dân...

Trong mỗi cách làm việc trên đây lại chứa đựng các cách nhỏ khác.

Trên đại thể, có thể nói rằng, trong quan niệm của Hồ Chí Minh, khái niệm lối làm việc gồm nhiều nhóm cách làm việc và lề lối làm việc thường được xem là những lối làm việc đã được luật hóa thành các quy chế, quy định làm việc. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, cách làm việc được Hồ Chí Minh dùng cùng nghĩa như lối làm việc. Ví dụ, lối làm việc bàn giấy, cách làm việc bàn giấy...

Huấn luyện cách làm việc, lối làm việc cho cán bộ

Theo cách hiểu như trên, thì Hồ Chí Minh đã sớm quan tâm tới việc huấn luyện cách làm việc, lối làm việc cho cán bộ, bởi theo Người, “công việc thành hay bại phần lớn là do nơi tư tưởng đạo đức, thái độ và lề lối làm việc của các đồng chí”.