Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) là những quy định về thu hồi đất. Theơchếthuhồiđấtcầnchặtchẽhơket qua senegalo đó, dự thảo luật đã thể chế hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW về thẩm quyền, mục đích, phạm vi thu hồi đất, điều kiện, tiêu chí cụ thể việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Trước hết, dự thảo luật đã quy định rõ nội hàm dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Đó là các dự án phát huy nguồn lực, nâng cao hiệu quả sử dụng đất, thực hiện chính sách về phát triển hạ tầng, đô thị, nông nghiệp, nông thôn; giải quyết các vấn đề chính sách xã hội, bảo vệ môi trường, bảo tồn di sản văn hóa, phân bổ công bằng, hài hòa giá trị tăng thêm từ đất, thu hẹp khoảng cách giàu - nghèo, nhằm phát triển kinh tế đất nước, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.

Dự thảo đã quy định cụ thể các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, gồm hai nhóm. Một là, dự án công trình đầu tư công hoặc dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư; dự án do Quốc hội chấp thuận chủ trương đầu tư; dự án công trình công cộng không nhằm mục đích kinh doanh; dự án tạo quỹ đất do Nhà nước đầu tư; dự án xây dựng trụ sở làm việc của tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao. Hai là, dự án công trình để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, gồm: Dự án tái định cư; dự án xây dựng ký túc xá cho sinh viên; dự án xây dựng nhà ở xã hội; dự án xây dựng nhà ở công vụ; dự án xây dựng nhà ở tập trung cho người lao động làm việc trong khu công nghiệp; dự án xây dựng công trình thu gom, xử lý chất thải; dự án xây dựng công trình phục vụ sinh hoạt chung của cộng đồng dân cư; dự án xây dựng cơ sở tôn giáo; dự án khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, cụm công nghiệp; khu sản xuất, chế biến nông, lâm, thủy, hải sản tập trung (Điều 78);…

Đặc biệt, dự thảo đã sửa đổi, bổ sung các quy định cụ thể hơn đối với những trường hợp thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai, gồm: thu hồi đất được giao, cho thuê không phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; đất được Nhà nước giao, cho thuê để thực hiện dự án đầu tư vào mục đích sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp không đưa đất vào sử dụng theo tiến độ ghi trong dự án đầu tư mà không nộp thuế tăng thêm đối với các dự án không đưa đất vào sử dụng, chậm tiến độ sử dụng đất và đã bị xử lý theo quy định của pháp luật về quản lý thuế (Điều 80). Đây là những điểm mới về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tuy nhiên, dự thảo luật chưa làm rõ đối tượng thụ hưởng, ngân sách đầu tư và quản lý lợi nhuận từ các dự án. Vì vậy, ở phần đầu của Điều 78, tôi đề xuất bổ sung nội dung: Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng và đối tượng thụ hưởng là nhân dân, do ngân sách đầu tư nên lợi nhuận từ các dự án phải do Nhà nước thu để phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng.

Tại điểm d khoản 2 Điều 78 dự thảo luật có quy định về việc thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, gồm: Dự án xây dựng cơ sở tôn giáo. Ở đây, tôi đề nghị dự thảo đưa ra khái niệm cụ thể việc thu hồi đất phục vụ dự án xây dựng cơ sở tôn giáo. Mục đích của việc quy định cụ thể này là để tránh tình trạng doanh nghiệp lợi dụng tôn giáo để tổ chức hoạt động kinh doanh. Và trong các dự án cơ sở tôn giáo, cần làm rõ chỗ nào là đất xây dựng cơ sở tôn giáo phục vụ hoạt động của tổ chức tôn giáo hợp pháp được Nhà nước công nhận thì giao đất không thu tiền. Còn đối với phần diện tích đất xây dựng cơ sở kinh doanh, dịch vụ trong khuôn viên cơ sở tôn giáo thì phải nộp tiền cho ngân sách nhà nước để phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng.

Còn ở điểm h và i của khoản 2 Điều 78 dự thảo luật có quy định về việc thu hồi đất để xây dựng: Dự án đô thị sử dụng các loại đất không phải là đất ở; dự án khu dân cư nông thôn sử dụng các loại đất không phải là đất ở. Theo ý kiến cá nhân thì quy định như trên là chưa chặt chẽ. Vì các dự án đô thị hay dự án khu dân cư nông thôn đều có chung mục đích sử dụng là nhà ở, nhưng lại được xây dựng trên các loại đất không phải là đất ở. Vì thế, để thực hiện được các dự án này thì sau điểm h và điểm i cần bổ sung nội dung: Và được cấp có thẩm quyền cho phép chuyển mục đích sử dụng sang đất ở. Theo đó, nội dung điểm h cần được viết lại như sau: Dự án đô thị sử dụng các loại đất không phải là đất ở và đã được phép chuyển mục đích sử dụng từ không phải đất ở sang đất ở. Và ở điểm i cũng cần được viết lại với nội dung tương tự.