Rà soát, kiểm tra thẻ BHYT trước khi phát hành tại BHXH huyện Sóc Sơn (Hà Nội). Ảnh: Phạm Chính.

Đối tượng tham gia BHYT tăng nhưng chưa bền vững

Thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW của Bộ Chính trị, mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam phải đạt tỷ lệ bao phủ BHYT trên 90% dân số. Đến thời điểm hiện tại, toàn quốc có 84,5 triệu người tham gia BHYT, đạt tỷ lệ bao phủ 89% dân số. Đáng chú ý, diện bao phủ đã tập trung vào các nhóm yếu thế, như: nhóm người lao động đã tham gia BHYT đạt hơn 90%; nhóm hưu trí, mất sức lao động, bảo trợ xã hội đạt 100% (khoảng 3,1 triệu người); nhóm được ngân sách nhà nước hỗ trợ như hộ cận nghèo, học sinh, sinh viên (HSSV) đạt xấp xỉ 100% và trên 17 triệu người tham gia theo hình thức hộ gia đình.

Theo TS. Phạm Lương Sơn - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam, với tỷ lệ bao phủ 89% dân số hiện tại, số người tham gia BHYT đã vượt 0,9% so với chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định số 1167/QĐ-TTg và 9% so với chỉ tiêu tại Nghị quyết số 21-NQ/TW. Tuy nhiên, hiện vẫn còn 11% dân số với khoảng 10 triệu người chưa tham gia BHYT. Số người này thuộc những nhóm đối tượng như: hộ cận nghèo; học sinh, sinh viên; hộ gia đình nông, lâm, ngư, diêm nghiệp có mức sống trung bình... Mặc dù nhóm đối tượng này đã được ngân sách nhà nước hỗ trợ mức đóng BHYT từ 30% - 70% nhưng tổng số người tham gia vẫn không cao hơn bao nhiêu so với nhóm đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình với cách thức hỗ trợ khác và ít hơn.

Ông Sơn cho biết, từ kết quả khảo sát thực tiễn của cơ quan tổ chức thực hiện chính sách, cũng như một số tổ chức quốc tế cho thấy, đối tượng cận nghèo ở nước ta vẫn còn nhiều băn khoăn, trăn trở khi tham gia BHYT. Một bộ phận người cận nghèo có tâm lý trông chờ, mong được ưu đãi, hỗ trợ nhiều hơn; thậm chí muốn được xét là đối tượng nghèo để cấp miễn phí thẻ BHYT. Đối tượng HSSV, tỷ lệ tham gia BHYT đang cao hơn so với tỷ lệ tham gia BHYT bình quân chung. Tuy nhiên, ngay trong nhóm đối tượng này đang có sự chênh lệch về tỷ lệ tham gia giữa HS và SV và giữa các vùng miền. Hiện tại, tỷ lệ SV tham gia BHYT thấp hơn so với HS.

Theo thống kê từ BHXH các địa phương, SV thường tham gia BHYT đầy đủ ở năm học đầu tiên và giảm dần ở các năm học tiếp sau. Nguyên nhân do điều kiện kinh tế của SV thường khó khăn hơn HS khi phải tự trang trải cuộc sống, học hành và tâm lý tuổi trẻ, cậy khỏe chưa nghĩ đến bảo vệ sức khỏe bản thân... Còn về đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình thời gian qua tuy tăng nhanh nhưng cũng chưa tương xứng với tiềm năng. Nhận thức của một bộ phận người dân về chăm sóc sức khỏe cũng như trách nhiệm cộng đồng còn có những hạn chế. Nhiều người chỉ lựa chọn tham gia BHYT khi ốm đau, bệnh nặng. Mặt khác, tại một số địa phương chưa có sự quan tâm thỏa đáng của các cấp, các ngành với việc phát triển đối tượng tham gia BHYT...

Phấn đấu 90% dân số tham gia BHYT

Theo TS. Phạm Lương Sơn, việc tham gia BHYT sẽ là “phao cứu sinh” giúp đỡ cho người dân thoát khỏi “bẫy nghèo y tế”, nếu không may bị mắc bệnh. Tuy nhiên, mỗi nhóm đối tượng lại có những đặc thù, điều kiện khác nhau. Để phát triển bền vững đối tượng tham gia BHYT, từ góc độ của cơ quan tổ chức thực hiện, thời gian tới, BHXH Việt Nam sẽ tiếp tục triển khai nhiều nhóm giải pháp.

Trong đó, sẽ tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHYT; đổi mới hình thức và nội dung tuyên truyền gần gũi, phù hợp với từng nhóm đối tượng theo địa lý, trình độ, văn hóa, kinh tế xã hội. Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ thông tin trong các hoạt động của BHXH Việt Nam; đơn giản hóa các thủ tục hành chính; mở rộng hệ thống đại lý thu để người dân tham gia BHYT thêm thuận lợi. BHXH Việt Nam cũng sẽ đề xuất, nghiên cứu tăng hỗ trợ mức đóng BHYT đối với một số nhóm đối tượng đặc biệt để đảm bảo tỷ lệ tham gia bền vững.

Ngoài ra, cơ quan BHXH cũng sẽ tăng cường tổ chức thanh tra, kiểm tra việc thu đóng BHYT đối với các doanh nghiệp để ngăn ngừa tình trạng trốn đóng, nợ đóng BHYT, ảnh hưởng đến quyền lợi khám chữa bệnh BHYT của người lao động. Đồng thời, tăng cường công tác giám định BHYT, bảo vệ quyền lợi của người bệnh, ngăn ngừa và phòng chống các hành vi lạm dụng, trục lợi BHYT, đảm bảo nguồn Quỹ BHYT được sử dụng an toàn, hiệu quả.

Theo ông Sơn, chất lượng khám chữa bệnh cũng là một yếu tố thu hút và giữ chân người dân tham gia bền vững BHYT. Vì vậy, ông Sơn nhấn mạnh giải pháp phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế và các bộ, ngành có liên quan xây dựng và ban hành các văn bản hướng dẫn giải quyết, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện chính sách BHYT, đặc biệt là công tác khám chữa bệnh nhằm mang lại sự hài lòng cho người bệnh.

TS. Phạm Lương Sơn cho biết thêm, với kết quả bao phủ 89% dân số hiện tại cùng với những giải pháp đồng bộ được đẩy mạnh trong thời gian tới, BHXH Việt Nam phấn đấu hết năm 2019, toàn quốc sẽ đạt tỷ lệ 90% dân số tham gia BHYT, vượt chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao.

Hà My