Cha tôi theo cách mạng,ếhệhànhquântheoĐạitướty so bong da phap vào Đảng năm 1940. Sau đó cha tôi được cử đi học lớp Tuyên truyền viên vận động vào Đảng những ngày tiền khởi nghĩa, do Đại tướng Võ Nguyên Giáp giảng dạy 3 tháng tại chiến khu.

Ông vẫn bảo tôi rằng: “Đại tướng Võ Nguyên Giáp uyên bác lắm, mưu lược lắm, ông là tướng quân sự, nhưng cũng là nhà chính trị thông thái và lỗi lạc”. Nếu không gặp Đại tướng lần ấy, chưa chắc bố tôi đã có đủ ý chí để dắt vợ, bỏ quê ở Diễn Châu lên Qùy Châu theo cách mạng cho đến ngày hòa bình lập lại.

Sau khi được Đại tướng tu luyện, ông Nguyễn Thanh Tâm - cha tôi, về làm Trưởng Ban Văn hóa văn nghệ tuyên truyền huyện Quỳ Châu từ năm 1949 đến năm 1959 (theo lịch sử ngành Văn hóa Nghệ An). Ngày cha tôi mất, có dặn tôi khi lớn con vào bộ đội có gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp thì báo cáo với ông là con của ông Nguyễn Thanh Tâm - học trò của Đại tướng.

Năm 1965, tôi vào bộ đội thuộc D27 Công binh Quân khu 4, đảm bảo giao thông vận tải trên địa bàn Quân khu từ cầu Hoàng Mai, Quỳnh Lưu vào đường 20 Quyết thắng. Sau tổng tiến công Mậu Thân năm 1968, Mỹ ngừng ném bom miền Bắc. Bộ Tổng tư lệnh chỉ thị cho Quân khu 4 và đường 559 mở chiến dịch vận tải VT5 đưa người, vũ khí, xe tăng vào chiến trường, tranh thủ trước khi địch oanh tạc trở lại.

Trung tuần tháng 11/1968, Đại tướng Võ Nguyên Giáp vào Quảng Bình thị sát tình hình chiến trường. Bấy giờ tôi là trung đội trưởng công binh và lần thứ hai, tôi lại có dịp dẫn đường chở Đại tướng đi qua phà Quán Hàu vào cầu Dài Lệ Thủy, cùng 2 chiến sỹ lái xe K61.

Với tác phong cụ thể, sâu sát, Đại tướng xuống tận phà và ca nô kiểm tra trọng tải của phà, xem có chở được xe tăng T54 không. Sau đó ông về phà Xuân Sơn kiểm tra bến bãi và vào động Phong Nha, kiểm tra nơi cất dấu khí tài, cầu phà. Tại đây anh em giới thiệu với Đại tướng tôi còn là nhà thơ và với niềm xúc động, tôi đã viết tặng Đại tướng 4 câu thơ mộc mạc, nhưng ý nghĩa:

"Ba mươi tư chiến sỹ dưới bóng Tân Trào
Trung đội trưởng mang quân hàm Đại tướng
Bác Hồ nói: Chú làm nên nghiệp lớn
Trao quân hàm Đại tướng trước 100 xuân"

Sau khi nghe, ông cười vui vẻ và kể cho chúng tôi nghe về chuyện Bác Hồ trao quân hàm Đại tướng cho ông thời chống Pháp. Sau đó chúng tôi đưa Đại tướng vào thị sát bến phà Long Đại.

Đồng chí Tạ Sinh Kế đại đội trưởng công binh và chiến sỹ Nguyễn Xuân Toán lái ca nô đưa Đại tướng đi (ảnh Đại tướng ngồi trên ca nô còn lưu giữ ở Bảo tàng Binh chủng công binh).

Tác giả Châu Nho chụp ảnh trước nhà Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Lệ Thủy, Quảng Bình.

Năm 2004, tôi và anh Phạm Tiến Duật cùng Hội Cựu chiến binh Quân khu 4 vào thăm Đại tướng. Tôi báo cáo Đại tướng trên mạng có bài của nhà báo Pháp nói rằng: Một cuộc đời Đại tướng Võ Nguyên Giáp hạ “nốc ao” hai đế quốc Pháp và Mỹ. Nay nếu có chiến tranh thì Đại tướng vẫn chỉ đạo quân dân ta chiến đấu phải không ạ?

Đại tướng cười: Bây giờ lực lượng quân sự thế giới đã và đang ở thế cân bằng, nhiều vũ khí hiện đại, nếu có địch thì ta nên “Đàm” nhiều hơn Đánh”. Chỉ một câu nói, nhưng dường như còn chứa đựng cả tư tưởng nhân văn, luôn mong muốn hòa bình cho dân tộc của ông.

Hôm nay, Đại tướng ra đi trong niềm tiếc thương vô hạn của toàn dân và bạn bè quốc tế. Nhớ lời “Đàm nhiều hơn Đánh” của Đại tướng năm nào, xin ghi lại mấy vần thơ làm nén tâm hương, thành kính tưởng nhớ Người:

"Nếu có địch nên Đàm nhiều hơn Đánh
Thanh thản ra đi… Đại tướng cười
Nửa trái đất khóc sụt sùi trong nắng
Tây bán cầu thương tiếc, tuyết mưa rơi!"

Châu Nho