【sparta rotterdam đấu với feyenoord】Nhìn từ đặc khu kinh tế Hồng Kông

Đây là đề xuất của PGS.TS. Nguyễn Tiến Dũng,ìntừđặckhukinhtếHồngKôsparta rotterdam đấu với feyenoord Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế Luật, ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh và TS. Lê Hồng Nhật trong một bài tham luận mới công bố về doanh nghiệp nhà nước (DNNN) từ góc độ kinh tế học thể chế.

Cải cách khó thành công do mâu thuẫn lợi ích

Bài tham luận lý giải kinh nghiệm từ các nước châu Á cho thấy, nhìn chung cải cách sẽ rất khó thành công do mâu thuẫn lợi ích giữa các nhóm trong xã hội làm mất khả năng cam kết cải cách. Cam kết cải cách càng lớn, thì lực cản càng lớn. Kinh nghiệm từ cải cách thành công ở Trung Quốc cho thấy, phải có khả năng giải quyết vấn đề mâu thuẫn lợi ích trong cải cách.

Nhìn lại quá khứ, Trung Quốc bắt đầu cải cách công nghiệp sâu rộng cùng lúc Hồng Kông trở thành khu hành chính đặc biệt vào năm 1997, theo nguyên tắc “một đất nước, hai chế độ”. Hồng Kông là trung tâm tài chính lớn thứ 3 trên thế giới, những đặc trưng đô thị văn minh của Hồng Kông rất tương phản với xã hội Trung quốc lục địa khi đó. Khi mẫu hình xã hội văn minh được nhân rộng và lan tỏa vào Đại lục, thì càng có nhiều người dân ở Đại lục muốn có được cuộc sống như người Hồng Kông. Và xã hội truyền thống của Trung Quốc lục địa bắt đầu chuyển mình, từng bước một.

Với Trung Quốc, cuộc cải cách cả xã hội rộng lớn và nặng nề được chia nhỏ thành từng bước, nên những trở ngại với cải cách giảm tương ứng. Việc tạo ra 4 đặc khu liền kề với Hồng Kông mở ra cơ hội cho tư bản các nước, tạo kích thích để du nhập thận trọng các thể chế tiến bộ, cùng vốn và công nghệ vào các đặc khu đầu tiên. Thành công ở các đặc khu này sẽ làm tăng cam kết lặp lại các thành công ở các đặc khu tiếp theo. Từ đó, dần làm chuyển biến xã hội truyền thống thành cường quốc kinh tế văn minh như Trung Quốc hiện nay, chỉ trong vòng 30 năm.

Đưa ra "menu" cải cách

Tuy nhiên, Trung Quốc sau tự do hóa, tăng quyền tự chủ cho cơ sở, nhưng không kịp xây dựng thể chế giám sát và cơ chế tự chịu trách nhiệm, đã làm xuất hiện hai vấn đề nghiêm trọng.

Thứ nhất, các Bộ mất khả năng giám sát các DNNN và ở vào thế bất lợi về thông tin. Thứ hai, do vậy, DNNN có thể thổi phồng các cơ hội về thị trường, công nghệ, đi kèm với "lobby" để chiếm dụng vốn của nhà nước. Và lái dòng vốn đó vào lợi ích tư, gây nên hậu quả nghiêm trọng, mà không sợ bị trừng phạt (nhóm lợi ích). DNNN hay tổ chức, cá nhân nào, càng bỏ nỗ lực đổi mới tổ chức, công nghệ, và nắm bắt cơ hội thị trường, thì càng ít nguồn lực cho "lobby", và càng dễ bị loại khỏi cuộc chơi lợi ích nhóm.

Vì thế, việc mở ra các đặc khu cho phép những cá nhân, tổ chức hay DN này đến nơi mà lobby không đem lại gì, ngoài sự trừng trị của Luật pháp. Và như vậy nỗ lực đổi mới dễ đem lại thành quả hơn. Khi các thể chế tiến bộ được du nhập vào đặc khu, sáng tạo của DN đem lại suất sinh lợi cao trên một thị trường cạnh tranh quốc tế, thì vốn từ các nơi sẽ tự tìm đến họ. Vì vậy, những người có khả năng sáng tạo, có ý chí lập nghiệp sẽ tìm đến đặc khu. Những người quen dựa vào "lobby" sẽ chọn ở lại bên ngoài.

Tức là cải cách đã đưa đến một “menu” về cơ hội thị trường và tổ chức, mà từng người hay công ty chọn cho mình cái phù hợp nhất. Lợi ích của từng nhóm người trong xã hội vẫn được bảo toàn, nhưng nay họ có nhiều lựa chọn hơn để làm tăng mức sống của bản thân. Và vì vậy, lực cản xã hội đối với cải cách giảm đi rất nhiều.

Khi hàng triệu người sẵn sàng chấp nhận rủi ro, đổ đến đặc khu để tìm cơ hội thì công nghiệp lắp ráp, sản xuất quy mô lớn, bắt đầu phát triển. Cùng với đó là nhiều trung tâm tài chính, bảo hiểm, dịch vụ mọc lên, khiến chi phí giảm đi. Điều này lại thu hút nhiều hơn các công ty đa quốc gia đến thiết lập các nhà máy mới.

Điều đó tạo nên công ăn việc làm, thu nhập cá nhân, tích tụ nguồn thu về cho ngân sách và làm tăng dự trữ ngoại tệ. Cho phép Chính phủ dẹp bỏ dần các DN không đủ sức cạnh tranh và thua lỗ triền miên, mà không sợ làm đảo lộn xã hội. Cam kết tái cấu trúc trở nên rất đáng tin cậy. DNNN nào sống sót được qua quá trình đào thải này, thì đơn giản là vì nó có lợi thế về quy mô và có sức cạnh tranh mạnh trên thị trường quốc tế./.

Hoàng Yến