Cửu vạn đang tập trung “ăn hàng” tại khu vực đường xuồng - biên giới Hà Tiên. Ảnh Đăng Nguyên

Một buổi trưa đầu tuần tháng 12, phóng viên báo Hải quan cùng một cán bộ của Chi cục Hải quan cửa khẩu Hà Tiên ra khu vực “đường xuồng”- điểm nóng về buôn lậu tại biên giới Hà Tiên để ghi nhận tình hình. Từ quốc lộ 80 rẽ vào con đường nhỏ dẫn ra biên giới, chúng tôi ghi nhận có ít nhất 3 cửu vạn chở đường lậu từ đường xuồng ra. Họ không “đua nóng” hay sợ sệt trốn tránh mà cứ nhởn nhơ như thách thức.

Liếc nhìn đồng hồ, gần 12 giờ trưa - giờ mà cửu vạn “ăn hàng” nhiều nhất trong ngày nên chúng tôi tăng tốc. Vừa tiếp cận đường xuồng, chúng tôi thấy ngay sự nhốn nháo như chợ trời của hơn 50 người trên bờ lẫn dưới xuồng. Họ khuân vác đủ cả từ thùng mì tôm đến sữa, đường Thái Lan, thuốc lá ngoại… Một điều rất lạ là nhóm cửu vạn lên hàng liên tục, không bỏ chạy về bên Campuchia như những lần trước khi có bóng dáng cán bộ Hải quan hay có ống kính máy ảnh chỉa vào!

Chúng tôi tiến gần hơn đến hiện trường để chụp ảnh. Bất ngờ, trong nhóm họ có một đối tượng cầm khúc cây, hậm hực tiến về phía chúng tôi và hét to: Bắt lấy tụi nó, đánh tụi nó tụi bây ơi”. Như hiệu ứng domino, các đối tượng khác cũng la hét, kích động người dân trong khu dân cư. Nhìn lại chúng tôi chỉ có 2 người nên phải rút lui. Nhưng 2 con đường quay lại trụ sở Chi cục Hải quan cửa khẩu Hà Tiên đã có 2 cửu vạn chặn lại. Chúng tôi lo sợ thật sự khi sau lưng, đối tượng cầm cây vẫn đang áp sát. Anh cán bộ Hải quan chở tôi đã nhanh trí lách sang con đường mòn nhỏ cặp sát nhà dân để thoát ra ngoài. Hú vía!

- Một đối tượng chở đường lậu từ biên giới vào nội địa. Ảnh Đăng Nguyên

Anh cán bộ Hải quan đi cùng chúng tôi cho biết thêm, cũng tại khu vực này cách đây một tuần, các cán bộ chiến sỹ Biên phòng trong lúc tuần tra, kiểm soát đã bị cửu vạn ném đá gây thương tích và làm hư hỏng phương tiện. Nguyên nhân là do trước đó, lực lượng Biên phòng đã tập kích bắt giữ khoảng 2.000 gói thuốc lá ngoại nhập lậu. Các đối tượng buôn lậu đã thật sự manh động và liều lĩnh.

Qua tìm hiểu được biết, các cửu vạn hoạt động tại đây phần lớn là người địa phương. Việc quản lý địa bàn của chính quyền địa phương tất nhiên sẽ nắm rõ đối tượng nào có tham gia đai vác hàng lậu, đối tượng nào tiếp tay hoặc có những hành vi vi phạm pháp luật có liên quan đến buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới. Trên thực tế, lực lượng chống buôn lậu như Hải quan, Biên phòng… chỉ có thể xử lý phần ngọn của tình trạng chống buôn lậu khi phát hiện, bắt giữ từng vụ việc. Phần gốc của vấn đề là chính quyền địa phương cần có sự giám sát, kiểm tra chặt chẽ các đối tượng kết hợp với giáo dục, răn đe và các biện pháp khác có liên quan. Và sâu xa hơn nữa, bài toán công ăn việc làm, tạo thu nhập để họ không tham gia, tiếp tay cho buôn lậu vẫn chưa có lời giải đáp.

Lô sản phẩm gỗ nhập khẩu trái phép do Chi cục Hải quan cửa khẩu Hà Tiên phát hiện. Ảnh Đăng Nguyên

Phế liệu “chạy” qua biên giới

Nếu như khu vực “đường xuồng” luôn sôi động thì đoạn đường dọc theo biên giới từ cột mốc 313 đến cột mốc 314 âm thầm, lặng lẽ hơn nhưng độ phức tạp xem ra có phần nhiều hơn. Đoạn đường này đã hoàn thành việc nâng cấp, tráng nhựa nên các đối tượng vận chuyển hàng lậu “ưu tiên” sử dụng… xe tải để vận chuyển vào đêm tối hoặc rạng sáng nhằm trốn tránh lực lượng chức năng.

Trên tuyến đường này, chỉ trong một ngày 28-11, Đội Kiểm soát Hải quan - Cục Hải quan Kiên Giang đã bắt giữ 3 vụ vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới, trong đó có 2 vụ vận chuyển phế liệu bằng xe tải. Vụ thứ nhất bị Đội Kiểm soát Hải quan phát hiện lúc rạng sáng khi ông Nguyễn Văn Tâm (sinh năm 1969, ngụ phường Đông Hồ, thị xã Hà Tiên) và tài xế đang điều khiển xe tải mang biển số Campuchia, vận chuyển 10 tấn nhựa phế liệu từ Campuchia về Việt Nam. Lúc bắt giữ, ông Tâm không nhận mình là chủ hàng và hàng hoá không có chứng từ hợp lệ, không làm thủ tục hải quan và đưa phương tiện vận tải nước ngoài qua lại biên giới đất liền không đúng tuyến đường, cửa khẩu theo quy định.

Trong lúc vẫn đang lập biên bản, lấy lời khai các đối tượng có liên quan thì Đội Kiểm soát Hải quan nhận được tin báo có đối tượng chuẩn bị cho phế liệu “chạy” qua biên giới nên tiếp tục triển khai lực lượng đón lõng. Đến 19 giờ 30, tổ công tác đã phát hiện, bắt giữ xe tải mang biển số của Campuchia chở phế liệu từ Campuchia qua Việt Nam tại đường cột mốc 314. Đối tượng tên ChhayMao (sinh năm 1988, ngũ xã Sihanouk Ville, huyện P-Sihanouk, tỉnh Kam Pốt, Campuchia) đã không xuất trình được chứng từ hợp lệ, không làm thủ tục hải quan và đưa phương tiện vận tải nước ngoài qua lại biên giới đất liền không đúng tuyến đường, cửa khẩu theo quy định. Số phế liệu mà đối tượng này vận chuyển khoảng 2 tấn gồm nhựa và sắt phế liệu. Dạo quanh khu vực thị xã Hà Tiên, chúng tôi ghi nhận có ít nhất 3 kho phế liệu hoạt động khá sôi động với việc phân loại, đóng thùng hàng. Việc kiểm tra nguồn gốc các loại phế liệu trong các kho này của các cơ quan chức năng thị xã Hà Tiên nếu được thực hiện sát sao, nghiêm túc thì chắc chắn phế liệu lậu sẽ ít cơ hội “vượt biên” vào Việt Nam.

Các cửu vạn chống xuồng chở thuốc lá tại khu vực “đường xuồng”. Ảnh Đăng Nguyên

Còn tại khu vực cửa khẩu Hà Tiên, ông Nguyễn Văn Tuyến, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu Hà Tiên cho biết: “Lãnh đạo Chi cục đã chỉ đạo các bộ phận có liên quan ngoài việc tổ chức tuần tra, kiểm soát thường xuyên còn phải lưu ý đặc biệt việc giám sát chặt chẽ tại cửa khẩu một mặt đảm bảo thủ tục nhanh chóng, mặt khác phải kịp thời phát hiện các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới”. Trong tháng 11, Chi cục đã bắt giữ một lô hàng sản phẩm gỗ gồm mặt bàn tròn, đôn gỗ, chân bàn gỗ trị giá khoảng 100 triệu đồng. Trong lúc chúng tôi ghi nhận tình hình tại cửa khẩu Hà Tiên thì Chi cục Hải quan cửa khẩu Hà Tiên phát hiện một người đàn ông, chạy xe gắn máy biển số Campuchia qua trạm gác cửa khẩu đã không dừng lại, có dấu hiệu nghi vấn nên cán bộ Hải quan đã yêu cầu dừng lại kiểm tra. Đối tượng khai nhận là chở nước ngọt nhưng kiểm tra, cán bộ Hải quan phát hiện đối tượng này chở thuốc Sâm linh chi, viên nang sâm linh chi, dầu gió và 2 bao rễ cây có mùi lạ. Đối tượng khai nhận tên Pech Leng, sinh năm 1972, quốc tịch Campuchia, số hàng trên ông ta vận chuyển dùm một người không rõ họ tên từ Campuchia sang bến xe Hà Tiên để gửi đi TP.HCM.

Ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Cục Hải quan Kiên Giang nhận định: “tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới sẽ diễn biến phức tạp trong những tháng cuối năm, trước trong và sau tết Nguyên đán. Cục Hải quan Kiên Giang đã chỉ đạo Đội Kiểm soát Hải quan, Đội Kiểm soát ma tuý và các chi cục hải quan cửa khẩu khắc phục khó khăn trong điều kiện thiếu người, tăng cường các biện pháp nghiệp vụ nhằm phát hiện kịp thời các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới. Qua đó, các đơn vị cũng đã phát hiện một số vụ việc có giá trị, góp phần cùng các lực lượng khác tại địa bàn nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, giữ gìn trật tự an toàn khu vực biên giới”.