Nelson Mandela sinh ngày 18-7-1918. Ông đã theo học tại nhiều trường đại học ở Nam Phi, nơi ông học các ngành chính trị học, nhân chủng học và luật học, đồng thời tham gia các hoạt động chính trị. Sau khi phái dân tộc chủ nghĩa Afrikaner trong đảng Dân tộc lên nắm quyền vào năm 1948 và bắt đầu thực hiện chính sách Apartheid, ông nổi lên như một nhà hoạt động chính trị kiệt xuất của Đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC).

Ông đã bị bắt giam nhiều lần và đến năm 1964, bị chính quyền Apartheid kết án tù chung thân. Sau 27 năm giam cầm Mandela, cuối cùng, dưới sức ép của cộng đồng quốc tế, chính quyền Apartheid đã phải trả tự do cho ông vào năm 1990. Được bầu làm Chủ tịch ANC vào năm 1991, ông đã đàm phán một cách khôn khéo với F.W. de Klerk, vị Tổng thống cuối cùng của chế độ Apartheid, về việc xoá bỏ chế độ phân biệt chủng tộc hà khắc bậc nhất trong lịch sử nhân loại và chuyển giao hoà bình sang chế độ dân chủ đa chủng tộc.

Dưới sự lãnh đạo của ông, ANC đã giành thắng lợi vang dội trong cuộc tổng tuyển cử dân chủ đầu tiên trong lịch sử Nam Phi, chiếm 62,65% phiếu bầu, và giành lại quyền lãnh đạo đất nước từ người thiểu số da trắng.

Trở thành Tổng thống da đen đầu tiên của nước CH Nam Phi dân chủ vào ngày 10-5-1994, ông đã lãnh đạo xây dựng Hiến pháp mới và thiết lập Uỷ ban thừa nhận sự thật và hòa giải để điều tra các hoạt động vi phạm nhân quyền đối với người da đen trước đó, đồng thời xây dựng các chính sách nhằm đấu tranh chống đói nghèo và phát triển mạng lưới phúc lợi xã hội.

Trên trường quốc tế, ông được tôn vinh như một người anh hùng trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân và chống phân biệt chủng tộc, còn ở trong nước, ông được gọi một cách trìu mến là "Người cha của dân tộc", hay đơn giản là Madiba, tên cúng cơm của ông. Ông đã được trao hơn 250 giải thưởng cao quý, trong đó có Huân chương Lenin của Liên Xô, Huy chương Tự do của Mỹ.... Đã có hàng nghìn cuốn sách và gần một chục bộ phim nói về ông.

Đánh giá cao những cống hiến của ông, tháng 9-2009, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã chính thức tuyên bố lấy ngày 18-7 hàng năm (ngày sinh của ông) làm Ngày Quốc tế Mandela. Thông điệp của ngày này là "Mandela đã dành 67 năm cuộc đời cho cuộc đấu tranh vì công bằng xã hội.

Chúng ta hãy dành 67 phút trong ngày này để thay đổi thế giới quanh mình". Nhận xét về vinh dự này, ông Mandela nói rằng ông sẽ cảm thấy vui nếu một ngày như vậy có thể tập hợp mọi người trên khắp thế giới vào mục tiêu đấu tranh chống đói nghèo, thúc đẩy hoà bình và hoà giải".

Bạch Dương