Không phải ngẫu nhiên mà xuất phát từ thực tiễn đòi hỏi của đời sống xã hội, ngay từ khi cơ quan kiểm soát thủ tục hành chính (TTHC) được thành lập, Chính phủ đã đưa ra thông điệp “Huy động toàn xã hội tham gia vào quy trình kiểm soát TTHC, bảo đảm nguyên tắc chỉ ban hành và duy trì những TTHC thực sự cần thiết, hợp lý, hợp pháp và có chi phí tuân thủ thấp nhất”. Ðiều đó cho thấy rõ ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động này trong quá trình thực hiện mục tiêu cải cách hành chính trong điều kiện hiện nay.

Chúng ta có thể nhận thấy, việc kiểm soát TTHC là để nâng cao chất lượng hệ thống các quy định hành chính, không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan kiểm soát TTHC mà đòi hỏi sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống hành chính. Từ cơ quan, đơn vị chịu trách nhiệm dự thảo văn bản quy phạm pháp luật có các quy định về TTHC tới các bộ phận trực tiếp thực hiện TTHC, từ trách nhiệm của cán bộ, công chức đến trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, các đối tượng tham gia vào TTHC.

Thông qua mô hình "Một cửa", các cơ quan hành chính Cà Mau đang từng bước chuyên nghiệp, hiệu quả và hiện đại.            Ảnh: HỒNG PHƯỢNG

Nếu phát huy hiệu quả hoạt động kiểm soát TTHC sẽ mang lại lợi ích thiết thực, trực tiếp cho các cá nhân, tổ chức nhưng cũng đồng thời không tạo ra sơ hở trong công tác quản lý Nhà nước. Vì quy trình ban hành TTHC được bắt đầu từ việc đánh giá tác động, gửi lấy ý kiến của cơ quan, đơn vị kiểm soát TTHC; công khai, minh bạch TTHC sau khi ban hành; kiểm soát việc thực thi TTHC trong thực tiễn. Cuối cùng là tiếp nhận, xử lý các phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về các quy định hành chính nhằm phát hiện và giải quyết những bất cập của các quy định hành chính, cũng như giám sát việc thực thi TTHC của đội ngũ cán bộ, công chức. Thông qua việc kiểm soát TTHC, mọi TTHC sẽ được công khai hoá và thường xuyên sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tế, tránh tình trạng tuỳ tiện, thiếu công khai, minh bạch trong việc ban hành và thực hiện TTHC tại nhiều cơ quan hành chính như thời gian qua.

Thực tế đã chỉ ra rằng, nếu không làm tốt công tác giám sát, kiểm soát TTHC thì các hoạt động nhằm cải cách TTHC chỉ mang tính hình thức, sẽ có nhiều thủ tục được “cải cách” trên giấy tờ, không mang tính thực thi trên thực tế.

Vì vậy, để bảo đảm tính khả thi của TTHC thì bước đầu tiên của quy trình kiểm soát chính là việc tổ chức đánh giá tác động của quy định về TTHC. Việc làm này có ý nghĩa thiết thực trong việc tăng cường “trách nhiệm giải trình” trước Nhân dân về sự cần thiết, tính hợp lý, tính hợp pháp và tính hiệu quả của quy định về TTHC dự kiến ban hành. Ðây là việc làm cần thiết vì mỗi giờ lao động dành cho việc đánh giá tác động sẽ giúp cắt giảm hàng ngàn, hàng vạn giờ không cần thiết của cá nhân, tổ chức trong việc thực thi TTHC sau này. Nhưng đây cũng là việc làm khó, đòi hỏi cán bộ, cơ quan, đơn vị soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật phải đầu tư thời gian, công sức để đưa ra các phương án tối ưu.

Nội dung công khai TTHC sẽ được thực hiện theo nguyên tắc đầy đủ, thường xuyên, rõ ràng, đúng địa chỉ, dễ tiếp cận, dễ khai thác, sử dụng và phải đăng tải trên cơ sở dữ liệu quốc gia và thông tin rộng rãi cho người dân biết trên các phương tiện thông tin đại chúng. Khi thực hiện các TTHC với cơ quan hành chính, người dân “có quyền” được biết, được hướng dẫn đầy đủ để thực hiện TTHC, từ chối thực hiện những TTHC do các cơ quan hành chính và cán bộ, công chức tự đặt ra. Việc này sẽ hạn chế và dần đi đến chấm dứt các hành vi nhũng nhiễu, hành dân của một bộ phận cán bộ, công chức trong bộ máy chính quyền các cấp hiện nay. Thực tế đã phát sinh rất nhiều trường hợp, cán bộ, công chức trong quá trình giải quyết TTHC đã lợi dụng sự mập mờ, bất cập của pháp luật để tự ý đặt ra các loại thủ tục, hồ sơ, giấy tờ nhằm gây khó khăn, sách nhiễu với người dân. Nhiều trường hợp đã bị xem xét, xử lý kỷ luật. Chính vì vậy, công khai TTHC là yêu cầu không thể thiếu trong kiểm soát TTHC.

Công khai trong TTHC cũng cần phải đề cao vị trí, vai trò của cơ quan báo chí. Khẳng định báo chí có vai trò quan trọng trong công tác kiểm soát TTHC. Ngoài việc truyền tải các nội dung và lợi ích của công tác kiểm soát TTHC tới người dân, báo chí còn giúp cơ quan chức năng giám sát, phát hiện và đề xuất xử lý những điểm chưa phù hợp, những hiện tượng tiêu cực trong quá trình thực hiện các quy định hành chính.

Một vấn đề vô cùng quan trọng, ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng hoạt động kiểm soát TTHC là thái độ và nhận thức của người dân khi tiếp cận TTHC. Do thiếu hiểu biết pháp luật, không nắm rõ các quy trình, quy định, cộng với tâm lý phải “nhờ vả, xin cho”, vô hình chung tạo điều kiện cho công chức nảy sinh các hiện tượng tiêu cực. Thậm chí, nhiều trường hợp dù biết rõ công chức Nhà nước thực hiện sai quy định nhưng để đạt mục đích của mình, người dân vẫn buộc phải làm theo, không có ý kiến phản hồi hoặc phản ánh, kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền.

Trước thực trạng như vậy, hoạt động kiểm soát TTHC đã thiết lập cơ chế tiếp nhận các phản ánh, kiến nghị của cá nhân, tổ chức về các quy định hành chính nhằm kịp thời xử lý theo thẩm quyền hoặc chuyển cơ quan chức năng xử lý. Qua đó, giúp cơ quan hành chính các cấp kịp thời phát hiện và chấn chỉnh hành vi vi phạm của cán bộ, công chức trong quá trình giải quyết TTHC. Ðây là yêu cầu quan trọng, thiết yếu, góp phần thực hiện nhiệm vụ chung là xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, hiệu quả và hiện đại.

Năm 2017 là năm tỉnh Cà Mau tiếp tục thực hiện mục tiêu “Năm cải cách” rất cần sự chung tay, cộng đồng trách nhiệm và đồng hành của công dân, các hiệp hội doanh nghiệp và doanh nhân để cùng xây dựng nền hành chính trong sạch, phục vụ hiệu quả hơn trong thực tiễn, góp phần phát huy nền hành chính dân chủ, kỷ luật, kỷ cương và minh bạch./.

Phạm Quốc Sử