Đây là đánh giá của ông Nguyễn Tú Anh,àoTPPNhànướcvàdoanhnghiệpcóthểbịkiệnnhiềuhơlich tbn Trưởng ban Chính sách kinh tế vĩ mô, Viện nghiên cứu và Phát triển kinh tế Trung ương (CIEM) trong cuộc trao đổi với PV TBTCVN về chủ đề Việt Nam gia nhập Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP).

PV: Ông đánh giá thế nào về tác động của việc tham gia TPP đối với nền kinh tế Việt Nam?

TS Nguyễn Tú Anh:Đây là cơ hội và cũng là một thách thức rất lớn. Cơ hội lớn nhất khi vào TPP là Việt Nam buộc phải thay đổi từ nội tại. Chúng ta phải chơi theo luật chơi chung, tuân thủ những quy định đã cam kết, và quan trọng là những cam kết đó không thể đảo ngược được. Với những cam kết nội tại, nhà đầu tư nước ngoài có thể nghi nghờ chúng ta thay đổi. Nhưng với TPP, các cam kết là không đảo ngược và có lộ trình rõ ràng. Như vậy, môi trường chính sách có thể lường trước được và giảm rủi ro nhiều cho DN.

Cơ hội lớn thứ hai là sự thay đổi cơ cấu thương mại thế giới. Hiện nay, Trung Quốc và một số nước khác là nguồn cung cấp hàng chế tạo lớn nhất cho thế giới. Nhưng với TPP, Việt Nam là một trong những ứng cử viên sáng giá nhất thay thế Trung Quốc cung cấp hàng cho nội khối.

Tuy nhiên, TPP cũng đặt ra nhiều thách thức. Thứ nhất, thách thức về mặt thể chế. Trách nhiệm của Nhà nước phải rõ ràng và minh bạch hơn rất nhiều. Nhà nước buộc phải chịu trách nhiệm với việc quyết định chính sách của mình, nếu đưa ra chính sách gây thiệt hại cho DN trong và ngoài nước thì Nhà nước phải bồi thường. Nguyên tắc của TPP là chính sách có thể thay đổi, nhưng chỉ thay đổi theo hướng có lợi hơn, không được có hại hơn cho DN...

Thứ hai là khả năng Nhà nước và DN có thể bị kiện nhiều hơn. Cơ chế mới cho phép giải quyết các vấn đề theo hướng dân chủ hơn, Nhà nước và DN có thể kiện lẫn nhau. Điều này đòi hỏi các cán bộ Nhà nước phải có trình độ tư pháp tốt, có đội ngũ luật sư, tư vấn pháp lý đủ mạnh để bảo vệ quyền lợi của đất nước trước các vụ kiện.

Một thách thức lớn nữa là ảnh hưởng đến nông nghiệp. 60% dân số của chúng ta phụ thuộc vào nông nghiệp. Ngay khi chưa vào TPP, hàng nông nghiệp nhập khẩu với lợi thế công nghệ tốt, giá rẻ đã tràn ngập, nay với TPP, hàng nông nghiệp nhập khẩu càng có lợi thế. Đó là thách thức mà chúng ta cần có giải pháp vượt qua.

Cơ hội lớn nhất khi vào TPP là Việt Nam buộc phải thay đổi từ nội tại. Chúng ta phải chơi theo luật chơi chung, tuân thủ những quy định đã cam kết   Ông Nguyễn Tú Anh

PV: Vậy ông đánh giá thế nào về tác động đối với ngành dệt may khi vào TPP?

TS Nguyễn Tú Anh: Dệt may là ngành thường được đưa ra làm ví dụ để cổ vũ cho việc Việt Nam gia nhập TPP. Phải thừa nhận là ngành dệt may Việt Nam có năng lực cạnh tranh, chúng ta đã trở thành một trong những tay chơi lớn cung cấp hàng dệt may trên thế giới.

Tuy nhiên, để tận dụng những lợi thế TPP đưa lại thì phải sản xuất được sợi tại Việt Nam, đây là điểm yếu của chúng ta. Một tháng nay, chúng tôi đã tiếp xúc với nhiều đoàn DN nước ngoài đến khảo sát khả năng chuyển dịch nhà máy sản xuất sợi và các sản phẩm khác hưởng lợi từ TPP sang Việt Nam. Ngay cả DN Việt Nam cũng đầu tư sản xuất sợi rất nhiều. Tuy nhiên, sản xuất sợi ảnh hưởng lớn đến môi trường, nên nhiều tỉnh còn ngần ngại. Đó là điều chúng ta phải cân nhắc.

PV: Có nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam là nước hưởng lợi nhiều nhất trong các nước tham gia TPP. Theo ông, nguyên nhân vì sao?

TS Nguyễn Tú Anh:Đánh giá này xuất phát từ hai lý do. Hiện tại, hàng Việt Nam đang chịu mức thuế cao nhất trong các nước thành viên khi vào thị trường Mỹ và thị trường Bắc Âu, chưa nói các nước khác. Khi vào TPP, các mức thuế này còn 0% với gần 90% dòng thuế. Đây tất nhiên là lợi thế lớn. Về sự thay đổi cơ cấu thương mại, như tôi đã nói, Việt Nam là nước có cơ cấu sản xuất, lợi thế đầu tư khá tương đồng với Trung Quốc. TPP sẽ cho Việt Nam cơ hội thay thế Trung Quốc để trở thành nhà cung ứng hàng cho các nước thành viên.

PV: Chúng ta đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do trong thời gian gần đây. Vậy so với các hiệp định khác, TPP có gì khác biệt, thưa ông?

TS Nguyễn Tú Anh: Khác biệt rất lớn. Với các hiệp định thương mại trước, hầu như chúng ta giải quyết các vấn đề tại biên giới. Chẳng hạn như thuế quan, kiểm dịch… đó là những tiêu chuẩn mà không đạt được thì hàng có thể nằm ngoài biên giới. Nhưng với TPP, chúng ta còn phải giải quyết một loạt các vấn đề như tiêu chuẩn về sản xuất, về thể chế, luật chơi, pháp luật… Đơn cử như vấn đề quyền của người lao động được quy định rất chặt chẽ, khác hẳn các hiệp định khác. Như vậy, TPP là một trong những kiểu mẫu mới trong hợp tác quốc tế hiện nay, khác nhiều so với các cam kết trước đây.

PV: Hiệp định TPP bao gồm các điều khoản về mở cửa thị trường tài chính, cung cấp dịch vụ tài chính không biên giới, tạo thuận lợi trong việc chuyển tiền đầu tư… và đặc biệt là việc quản lý các doanh nghiệp Nhà nước (DNNN). Ông đánh giá thế nào về tác động của các điều khoản này?

TS Nguyễn Tú Anh: Thực ra đó là lĩnh vực cung cấp dịch vụ qua thương mại điện tử, hay là thanh toán điện tử qua Internet. Điều này có tác động xoá nhoà ranh giới giữa các nước, tuy nhiên mỗi nước có thể duy trì một cơ chế an toàn để kiểm soát dòng tiền vào ra trong hệ thống thanh toán đó. Tuy nhiên, một ảnh hưởng lớn với các nước như Việt Nam, là những khoản đó chúng ta sẽ không đánh thuế được như trước.

Đối với DNNN, theo tôi tác động là khá lớn. Theo TPP, tất cả các khoản trợ cấp trực tiếp hay gián tiếp cho DNNN đều phải được công khai, minh bạch hoá, và có những hạn chế nhất định, nếu vi phạm quy định, chúng ta sẽ phải bồi thường.

PV: Xin cảm ơn ông!

H.Y