Tác phẩm được tác giả - đạo diễn Quang Thảo ấp ủ 5 năm,ướibónggiainhânKiềuhayHoạnThưđềuxứngđánghạnhphúkết quả bóng đá câu lạc bộ tây ban nha trải qua ba tháng dàn dựng với nhiều lần chỉnh sửa. Thời thiếu nữ êm đềm của Thúy Kiều bên gia đình, cuộc hội ngộ "tình trong như đã, mặt ngoài còn e" với Kim Trọng và biến cố gia đình đẩy nàng vào lựa chọn bán mình chuộc cha được tái hiện nhanh gọn qua sự kết hợp của kịch nói và ca vũ trong những phút mở đầu. Câu chuyện kể chi tiết từ tình huống Hoạn Thư bắt nhốt và hạ nhục Kiều, dẫn dắt tới ngày Kiều chứng kiến kết cục bi thương của Từ Hải.

Hơn ba tiếng công diễn mở màn hôm 1/12, Dưới bóng giai nhânđưa khán giả đi qua nhiều giây phút thăng hoa, liên tục nhận những tiếng vỗ tay. Kịch bản tôn trọng tinh thần của nguyên tác khi khắc họa một phần trong 15 năm lưu lạc của Thúy Kiều, nhưng có nhiều biến tấu trong xây dựng nhân vật, đối thoại để làm nổi bật thông điệp của thời đại mới.

Duyên kiếp hồng nhan

Cơ bản, diễn biến của Truyện Kiềuđã quen thuộc với khán giả, thậm chí được nhiều người thuộc nằm lòng. Điểm mới của Dưới bóng giai nhân là đặt nhân vật vào nhiều cuộc đối thoại, cho họ lên tiếng về cuộc đời mình. Thúy Kiều tủi hờn vì vô tình bị đẩy vào thế tiểu tam, nhưng không quá khom lưng trước chính thất. Nàng cứng rắn khước từ tiếp khách, dẫu cho tú bà nói lời đường mật hay buông lời uy hiếp. Nàng bản lĩnh bàn chuyện chiến chinh với Từ Hải, một mình đối đáp với kẻ gian xảo Hồ Tôn Hiến.

Thưởng thức vở diễn, người ta vẫn thấy giai nhân Thúy Kiều khổ vì nam nhân, đoạn trường ai oán, nhưng cũng thấy thêm một nữ nhân trọng cái tôi, có tiếng nói cá nhân. Đôi lúc, Kiều manh nha ý niệm buông bỏ, mặc phận đời như nước chảy hoa trôi, nhưng sau cùng nàng vẫn đủ lý trí để tự định đoạt cuộc đời.

Từ một linh hồn kỹ nữ dưới nấm mồ vô danh mà Thúy Kiều tình cờ biết đến trong buổi tảo mộ ngày xuân, Đạm Tiên được tạo nhiều đất diễn, có vai trò trọng yếu xuyên suốt vở kịch. Khó tìm tri kỷ ở chốn dương gian, Thúy Kiều rốt cuộc chỉ có Đạm Tiên nơi chín suối là chỗ dựa tinh thần. Đạm Tiên theo sát Kiều ở mỗi ngã rẽ nhân sinh, lo cho Kiều, thở than cùng Kiều. Nàng là linh hồn bầu bạn, kết nối tâm linh với Kiều, nhưng ở góc độ nào đó, Đạm Tiên cũng có thể xem là một tiếng nói tinh thần thứ hai bên trong Kiều.

Mỗi cuộc đối thoại huyền hoặc giữa Đạm Tiên và Thúy Kiều tựa như một cuộc tranh đấu nội tâm của chính Kiều. Cùng một lúc, bản thể kia lựa chọn buông xuôi, bản thể này nhắc mình trụ vững. Bản thể kia buông câu oán thán, bản thể này mong ước sắp đặt lại đời mình.

Cùng phát huy sở trường ballet từ thuở đôi mươi, NSƯT Mỹ Duyên (vai Đạm Tiên) và nghệ sĩ Hồng Ánh (vai Thúy Kiều) kết hợp nhịp nhàng qua từng điệu múa đôi, cuộc trò chuyện. Cách họ lên đồ, trình diễn động tác đôi phần tương đồng làm đậm sự gắn kết tinh thần giữa hai thân phận nhi nữ.

Xuất hiện 11 trong tổng số 14 cảnh của Dưới bóng giai nhân, Hồng Ánh cho biết đây là tác phẩm cô có nhiều đất diễn nhất trước giờ. Nghệ sĩ thể hiện nội lực qua từng diễn biến nội tâm của Thúy Kiều. Đáng nhớ nhất là cảnh tượng Kiều đánh trống bằng tay không khi nhận lời thách đấu của gã công tử hống hách. Kiều khi ấy bộc lộ tinh thần gai góc, vừa có sự cam chịu vừa có tư tưởng vùng lên vì bị dồn vào tình thế khốn cùng. Hồng Ánh đã dày công tập luyện cho cảnh múa trống và nhiều phân cảnh múa trên sân khấu.

  Hồng Ánh múa trống trong 'Dưới bóng giai nhân'

Tính cách khác biệt, sống ở những đoạn đời khác nhau nhưng Đạm Tiên, Thúy Kiều và tú bà Lã Thu gặp nhau ở nỗi niềm mắc kẹt chốn thanh lâu tệ bạc. Kiều vì cả tin mà hai lần bị bán làm kỹ nữ. Đạm Tiên chết trong đơn độc vì đợi mãi một người bội tín không quay trở về. Lã Thu từ kỹ nữ hết thời trở thành tú bà. Chẳng rõ đấy có gọi là sự thăng hạng vai vế không, chỉ biết ẩn sau phong thái giả lả chào mời khách làng chơi là nỗi niềm đắng cay khi nghĩ về đời bạc phận mỏng.

Chỉ lộ diện ở một lớp kịch, nghệ sĩ Hoàng Trinh để lại dấu ấn đẹp qua vai diễn Lã Thu vừa có độ sắc sảo, thực dụng của một tú bà; vừa có vẻ buồn khổ của một giai nhân đã qua thuở son sắc. Không tham và ác một chiều, vai diễn này được khai thác thêm phần lương tri với tình thương của tú bà dành cho những thiếu nữ nơi kỹ viện.

Hơn cả ghen tuông, phụ nữ chọn thương lấy mình

Là vai phụ có sự kịch tính và hấp dẫn sẵn trong nguyên tác văn học, Hoạn Thư càng có chất liệu tỏa sáng trên sân khấu. Nhưng thay vì chỉ quẩn quanh trong một chữ "ghen", nhân vật này được đào sâu đa diện, với nỗi khổ tâm của phận đàn bà.

Hoạn Thư chưa từng đánh Thúy Kiều, dù chỉ một cái tát. Nhưng hơn thế, mỗi lời giễu cợt, chửi rủa của chính thất còn đớn đau và tủi nhục gấp bội phần đòn roi. Hoạn Thư những tưởng chà đạp Thúy Kiều sẽ làm nàng hả hê sung sướng. Nhưng thì ra, càng xúc phạm tình địch, nàng càng như tự giày vò bản thân.

Ấn tượng, ám ảnh và nhận sự tán dương nhiều nhất ở vở diễn là tình huống Hoạn Thư ép Thúy Kiều dạy mình kỹ năng hầu chồng để giữ lòng Thúc Sinh. Hoạn Thư như hóa điên, Thúy Kiều run rẩy sợ hãi. Tiếng cười chát chúa lẫn với nước mắt lưng tròng. Trong một khắc, người xem khó phân định hai người đàn bà đang đánh ghen nhau, hành hạ nhau hay đang ôm lấy nhau vì thấu cảm cho nỗi khổ chung chồng.

Cách tác giả kịch tô đậm bản tính ích kỷ, nhu nhược và đầu môi chót lưỡi của Thúc Sinh tạo hiệu quả trong việc đẩy cao bi kịch của hai người phụ nữ, nhờ vậy đưa họ đến với những lựa chọn đáng giá. Thay vì bận lòng níu giữ nam nhân không chung thủy để rồi một đời giam mình trong đắng cay, Hoạn Thư tuyên ngôn "sắp xếp lại đời mình", chọn thương mình hơn thương người không xứng đáng.

Nhìn về Thúy Kiều, Hoạn Thư vẫn luôn tị hiềm, ghen tuông và ngạo mạn, nhưng thù hằn thì không. Dưới bóng giai nhânmang đến góc nhìn đa chiều của nữ giới dành cho nhau, ngay cả trong mối quan hệ trớ trêu yêu chung một người. Thưởng thức vở diễn, khán giả có thêm cách nhìn mới về Hoạn Thư, thậm chí thương cảm và nể phục. Nhiều ngôn từ hiện đại được đưa vào lời thoại của nhân vật này cũng là nét chấm phá mới cho vở diễn.

Nhập vai Hoạn Thư, nghệ sĩ Thanh Thủy mang đến màn trình diễn đa sắc, tài tình, đôi khi gây cảm giác như "lên đồng". Từng câu chửi "Đồ ngu" chị ném về phía tên nô dịch Lương Cẩu làm khán giả thích thú. Từng cái nhìn sắc lẹm, điệu cười ẩn ý chị hướng đến Thúc Sinh hay Thúy Kiều lồng ghép nhiều suy tư của nhân vật. Xem Thanh Thủy diễn, khán giả cảm nhận được sự dụng sức, dụng tâm của nghệ sĩ gạo cội. Làm nên vai diễn Hoạn Thư cấp tiến và có tình người, nghệ sĩ Thanh Thủy trở thành tâm điểm của tác phẩm.

Bữa tiệc thị giác và thính giác

Dàn dựng, ánh sáng và âm nhạc hỗ trợ lớn cho công tác kể chuyện của Dưới bóng giai nhân.Ánh sáng đẩy cao kịch tính, tô đậm bản chất nhân vật và tác động vào cảm xúc người xem. Nhiều cảnh, bố cục sân khấu gây ấn tượng phần nhìn, nổi bật là cảnh tượng tú bà Lã Thu chết trong vòng tay của các kỹ nữ; Thúy Kiều múa trên tiếng đàn của Hồ Tôn Hiến trong lúc Từ Hải ngà say và lâng lâng trong niềm tin mù quáng trước khi dẫn đến cảnh tượng chết đứng đầy bi phẫn, lẫm liệt.

Các cảnh ca vũ được dàn dựng đẹp mắt. 30 ca khúc và đoạn nhạc được nhạc sĩ Văn Tứ Quý sáng tác nâng đỡ cảm xúc cho từng lớp kịch. Cảnh trí bày biện kỳ công, phục trang thiết kế tỉ mỉ.

Cùng với bốn diễn viên nữ nói trên, dàn nghệ sĩ bao quanh như Đại Nghĩa vai Từ Hải, Đình Toàn vai Hồ Tôn Hiến, Tuyền Mập vai Bạc Bà, Bạch Long vai Bạc Hạnh, Minh Dũng vai Khương Cẩu... đều khắc họa thành công vai diễn của mình. Dù đôi chỗ lời thoại hơi khiên cưỡng, Dưới bóng giai nhâncho thấy sự chỉn chu ở từng phương diện, mang đến một vở diễn đáng để công chúng lưu tâm.

Phong Kiều
Ảnh:Lý Võ Phú Hưng