Tôi gặp chị Nông Thị Nhằm (1973,ịNocircngThịNhằmlưugiữneacutetđẹpvănhoacuteadacircntộkết quả ngoài hang anh dân tộc Nùng) ở ấp Đồng Bia, xã Tân Lợi, huyện Đồng Phú khi chị đang gấp rút may bộ trang phục truyền thống thứ 3 của người Nùng để chuẩn bị tiết mục hát lượn dự thi tại Liên hoan văn hóa - thể thao các dân tộc thiểu số huyện Đồng Phú lần thứ V năm 2019. Chị Nhằm cho biết: Chị đặt mua 3 triệu đồng vải thô do người Nùng làm từ Cao Bằng gửi vào rồi tự cắt, may thủ công 3 bộ trang phục truyền thống để tham gia liên hoan. Tự tay làm nên chị rất vui.
Chị Nông Thị Nhằm tự may trang phục truyền thống để mặc trong dịp lễ, tết
Sinh ra tại tỉnh Cao Bằng, vào Bình Phước lập nghiệp, những lúc rảnh rỗi, chị vẫn thường xuyên cắt may trang phục truyền thống của người Nùng để mặc trong các ngày lễ, tết, hội thi, hội diễn... hoặc cho, tặng người thân. Người Nùng thường sống trên vùng núi cao nên tự trồng bông, dệt vải và cắt may trang phục cho mình. Trang phục của người Nùng khá đơn giản, hoa văn không cầu kỳ. Trang phục chủ yếu là màu chàm, xanh nhạt, xanh thẫm, tím than, xanh đen. Để có trang phục màu chàm đặc trưng, đồng bào phải nhuộm vải rất kỳ công. Họ thường lấy lá và vỏ cây chàm ngâm 2-3 ngày. Khi nước chuyển màu đen thì vớt lá và vỏ chàm ra. Sau đó đổ nước vôi khuấy đều, nước sẽ lắng lại tạo thành chất nhầy màu đen chìm dưới đáy. Mỗi lần nhuộm vải thì lấy ít chất nhầy màu đen ngâm chung với tấm vải khoảng 2 giờ rồi lấy vải ra phơi khô, ngày hôm sau lại tiếp tục ngâm. Cứ như thế khoảng 2 tháng vải chuyển màu chàm đen đẹp mắt.
Từ khi thành lập, huyện Đồng Phú đã tổ chức 5 lần liên hoan văn hóa - thể thao các dân tộc thiểu số. Mỗi lần tham gia liên hoan, chị Nhằm đều tự may trang phục truyền thống của dân tộc Nùng. Đặc biệt, chị còn sáng tác 3 bài hát lượn với nội dung ca ngợi Đảng, Bác Hồ kính yêu, tình yêu quê hương, đất nước... với ca từ mộc mạc, mang hơi thở của cuộc sống thường nhật cùng chất giọng ngọt lịm đã chinh phục ban giám khảo và để lại ấn tượng sâu sắc cho khán giả. Qua 4 lần tham gia liên hoan, chị đạt 3 giải nhì cấp huyện và 1 huy chương bạc cấp tỉnh.
Không biết hát lượn có từ bao giờ nhưng từ nhỏ chị đã được nghe các bà, các mẹ hát ru với những điệu lượn mượt mà, sâu lắng. Lên 6, 7 tuổi, chị theo bà, mẹ tham dự các lễ hội thanh minh, chọi trâu... và được nghe các ông, bà, anh, chị hát lượn. Khi vào Bình Phước lập nghiệp, tình yêu nghệ thuật hát lượn chưa bao giờ tắt trong chị. Những lúc lên rẫy, chị hát lên vài điệu lượn ngọt ngào nhằm quên đi mệt nhọc trong cuộc sống. Chị Nhằm chia sẻ: Điệu lượn có thể hát mọi lúc, mọi nơi; nội dung rất phong phú và đa dạng. Nam thanh, nữ tú lúc gặp nhau có thể hát vài câu thăm dò, tìm hiểu, làm quen, sau đó là những ca từ dỗi hờn, trách móc. Tình cảm được diễn tả từ nỗi nhớ thương kín đáo, e ấp đến sâu sắc. Có lẽ sự gần gũi, thân thiện của nghệ thuật hát lượn đã giúp con người hiểu và xích lại gần nhau hơn. Không chỉ yêu thích nghệ thuật hát lượn, trong các đợt liên hoan văn hóa - thể thao, chị Nhằm còn tham gia nhiều môn thể thao như: Đẩy gậy, kéo co, đi cà kheo, việt dã.
Trong thời buổi kinh tế thị trường, bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số nói chung và dân tộc Nùng nói riêng dần bị mai một. Do vậy, những việc làm của chị Nông Thị Nhằm rất đáng khích lệ, góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc, giữ gìn nét văn hóa độc đáo của đồng bào Nùng.
Khắc Bảy
