(CMO) Bệnh tim mạch là nhóm bệnh lý liên quan đến tim và hệ thống mạch máu, một trong những hệ cơ quan quan trọng nhất của cơ thể, ảnh hưởng đến sự sinh tồn. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh tim mạch hiện là nguyên nhân gây bệnh tật và tử vong hàng đầu trên phạm vi toàn cầu.

Tại Việt Nam, mỗi năm nước ta có khoảng 200 ngàn người tử vong vì bệnh tim mạch, chiếm 33% trường hợp tử vong, gấp 20 lần số tử vong do ung thư và gấp 10 lần số tử vong vì tai nạn giao thông.

Nhiều yếu tố nguy cơ đã được xác định, đa phần liên quan đến lối sống (hút thuốc lá, ít vận động), chế độ ăn (ăn nhiều chất béo có nguồn gốc động vật, uống rượu, bia…). Các nghiên cứu cho thấy, thay đổi số lượng cũng như thành phần dinh dưỡng trong khẩu phần ăn ảnh hưởng đến việc tăng hay giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Tăng cường vận động hàng ngày góp phần giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Chế độ ăn nhiều axit béo no (có nhiều trong thịt mỡ, bơ động vật, nước luộc thịt, đồ ăn nhanh,…) gây tăng lượng cholesterol toàn phần, cholesterol xấu (LDL-cholesterol) và giảm cholesterol có lợi (HDL-cholesterol) dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Theo một khuyến cáo dinh dưỡng gần đây, lượng axit béo no trong khẩu phần nên giảm còn dưới 10% tổng năng lượng; Đối với người có nguy cơ bệnh tim mạch thì nên giảm còn dưới 7%. Ngược lại, các đồ ăn chứa nhiều axit béo không no có nguồn gốc thực vật (như dầu ăn) lại có nhiều tác dụng có lợi cho chuyển hoá mỡ và độ bền mạch máu, vì vậy nên cần tăng cường sử dụng dầu thực vật thay cho mỡ động vật.

Ngoài ra, axit béo không no có một hoặc nhiều nối đôi như omega-3, omega-6 đã được chứng minh có nhiều tác dụng có lợi cho tim mạch. Chế độ ăn nhiều axit béo không no sẽ làm giảm cholesterol toàn phần và cholesterol xấu. Omega-3 có nhiều trong cá và hải sản, do vậy, mỗi tuần nên có từ 3-5 lần ăn cá, hải sản thay cho thịt. 

Lượng cholesterol có trong khẩu phần ăn ảnh hưởng nhiều đến lượng cholesterol toàn phần và LDL-cholesterol trong máu. Cholesterol có nhiều trong trứng, sữa động vật, thịt gia cầm (đặc biệt có màu đỏ) và nội tạng động vật (não, gan, tim…). Lượng cholesterol trong chế độ ăn hàng ngày nên dưới 300 mg với người bình thường và dưới 200 mg với người bị rối loạn mỡ máu và có nguy cơ bệnh tim mạch.

Bên cạnh đó,  chất xơ, tinh bột cũng có vai trò quan trọng trong phòng ngừa bệnh tim mạch. Tinh bột là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng nhưng ăn quá nhiều tinh bột có thể gây nên rối loạn mỡ trong máu (tăng triglyceride). Trong cơ cấu khẩu phần nên có khoảng 55-65% năng lượng từ tinh bột. Các loại tinh bột có chỉ số đường huyết thấp như gạo lức, ngũ cốc nguyên hạt, sữa chua, sữa tách béo… giúp giảm cholesterol toàn phần và LDL-cholesterol ở những bệnh nhân bị đái tháo đường. Thực phẩm nhiều chất xơ cũng thường có chỉ số đường huyết thấp (đậu nành, bông cải, cà rốt, khoai lang, khoai tây…). Rau quả là nguồn cung cấp chất xơ quan trọng. Nhu cầu về chất xơ cho mọi người trong khẩu phần ăn hàng ngày là 20-25g.

Ngoài cung cấp năng lượng, đạm là chất nền trong tái tạo các mô, tế bào, kích thích tố cho cơ thể. Lượng đạm trong khẩu phần ăn nên chiếm 12-18% tổng năng lượng và bao gồm cả đạm động vật (thịt, cá, trứng…), đạm thực vật (họ đậu, gạo, khoai…). Đạm thực vật, đặc biệt từ nguồn họ đậu (đậu nành) giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch một cách hiệu quả.

Giảm lượng muối ăn vào sẽ giúp giảm huyết áp cũng như giảm nguy cơ tử vong do đột quỵ hay nhồi máu cơ tim. Lượng muối ăn trung bình hàng ngày nên dưới 5 g. Nên tập thói quen không dùng các loại nước chấm thêm khi ăn và hạn chế ăn các chế phẩm như dưa, cà…

Bên cạnh thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý và cân đối, việc chủ động thay đổi một số thói quen không tốt như uống rượu, bia, giảm hoặc bỏ hút thuốc lá, tăng cường vận động hàng ngày… cũng góp phần làm giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh tim mạch./.

Hoàng Văn Phong