Việc mua bán và sử dụng xe cơ giới tại một số nước được thu thuế BVMT dựa trên từng chặng đường mà xe đó có thể đi trên một Ga-lông.

Thuế BVMT nhiều nước cao gấp 5 lần Việt Nam

Theửdụngcôngcụthuếđểgiảmlượngkhíthảiramôitrườbologna đấu với empolio Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, Bộ Tài chính, nhiều quốc gia đã sử dụng các giải pháp về tài chính như thuế, phí áp dụng cho đầu vào hoặc đầu ra của quá trình sản xuất gây suy thoái môi trường. Thuế cho mục đích môi trường (dưới các tên gọi khác nhau như thuế năng lượng/nhiên liệu, thuế môi trường hoặc thuế xanh, phí ô nhiễm không khí, phí cải tạo môi trường,…) là một trong những biện pháp kinh tế thường được các quốc gia sử dụng, nhằm tạo nguồn thu trực tiếp cho ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ chi phát triển kinh tế - xã hội, trong đó có chi cho BVMT.

Chính sách này một mặt khuyến khích mọi người giảm lượng chất thải ra môi trường, thông qua việc đưa chi phí sử dụng môi trường vào giá thành sản phẩm theo nguyên tắc: Người gây ô nhiễm phải trả tiền và người sử dụng phải trả tiền. Biện pháp đó còn góp phần tăng nguồn thu ngân sách nhà nước. Ước tính, thu nhập từ nhóm thuế/phí này trung bình chiếm khoảng 5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và dao động từ 3 - 13% GDP tùy thuộc vào từng quốc gia. Đây là cơ sở để các nước có thể triển khai các hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho doanh nghiệp cũng như cho các hoạt động nghiên cứu và hỗ trợ khác để BVMT. Trung bình khoảng 90% tổng thu thuế BVMT là từ nhiên liệu ô tô và xe có động cơ. Đóng góp vào thuế môi trường sau nhiên liệu là phí sử dụng nước, thuế bao bì, thuốc trừ sâu và phân bón...

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy mức thu thuế BVMT của Việt Nam so với mức thu thuế cho mục đích môi trường của các nước là tương đối thấp. Ví dụ: Thuế BVMT đối với xăng của Việt Nam là 3.000 đồng/lít; ở CHLB Đức là 0,667 Euro/lít - tương đương 16.400 đồng/lít; ở Hà Lan là 0,628 Euro/lít - tương đương 15.400 đồng/lít; ở Singapore là 0,4 SGD/lít - tương đương 6.400 đồng/lít; ở Nhật là 32,1 Yên/lít - tương đương 6.550 đồng/lít.

Ngoài ra, ở Trung Quốc, Áo, Mỹ, Canada còn thu thuế đối với việc mua/bán và sử dụng xe cơ giới. Điều này có thể định hướng đến mục đích điều tiết tiêu dùng các loại xe cơ giới và huy động nguồn thu cho ngân sách. Ở Mỹ mức thuế rất khác nhau, dao động từ mức 1.000 - 7.700 USD đối với việc mua bán xe cơ giới không có hiệu quả về năng lượng, dựa trên từng chặng đường mà xe đó có thể đi trên một Ga-lông. Trong khi đó, tại Trung Quốc, thuế mua xe cơ giới áp dụng đối với các cá nhân, đơn vị mua xe trong nước và mức thuế phải nộp được tính theo giá của xe. Nước này còn đánh thuế đối với tất cả các sản phẩm tài nguyên, đồng thời mở rộng việc đánh thuế trên doanh thu bán dầu thô và khí tự nhiên. Trung bình một thùng dầu thô bán ra với giá 80 USD, thuế tài nguyên là 4 USD/thùng, gấp 6 - 13 lần so với trước đó.

Các nước đều miễn, giảm thuế cho xăng sinh học

Nghiên cứu của UNDP - Chương trình Phát triển của Liên Hiệp quốc năm 2017 cho thấy, việc áp dụng thuế BVMT đối với xăng dầu đã làm giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính từ 5 - 15%.

Chính vì vậy, đi kèm với các chính sách áp thuế, phí đối với các sản phẩm gây ô nhiễm môi trường, các nước cũng áp dụng chính sách miễn, giảm thuế đối với xăng sinh học. Mức độ miễn, giảm thuế phụ thuộc vào khối lượng và loại ethanol có trong một lít nhiên liệu. Tại Mỹ, thuế đối với xăng thường là 0,184 USD/lít thì xăng sinh học là 0,052 USD/lít trong những năm 1970 và năm 1980. Sau đó, Mỹ cũng đưa ra ưu đãi thuế đối với hỗn hợp xăng pha cồn nhằm khuyến khích sản xuất sản phẩm ethanol theo Luật Thuế sử dụng nhiên liệu. Theo đó, cho phép giảm thuế khoảng 0,04 USD/lít theo quy định của Luật Thuế nhiên liệu động cơ cho đến tháng 12/1992. Tuy nhiên, để đáp ứng điều kiện được miễn thuế, hỗn hợp phải chứa ít nhất là 10% cồn (cồn được định nghĩa là ethanol hoặc methanol, không bao gồm cồn được sản xuất từ xăng dầu, khí ga hoặc than đá). Sau đó, Mỹ thực hiện giảm thêm khoảng 0,06 USD/lít đối với nhiên liệu chứa ethanol từ năm 2009 trở đi.

Ngoài ra, Mỹ còn thực hiện khấu trừ 10% thuế đầu tư vào năng lượng trong suốt năm 1982 cho việc sử dụng các nồi hơi, lò đốt, kiểm soát ô nhiễm và các thiết bị xử lý nhiên liệu với mục đích sử dụng nhiên liệu sinh học và khấu trừ thêm 10% thuế đầu tư vào năng lượng cho việc sử dụng thiết bị lưu giữ nhiên liệu từ rác thải tại nơi mà nhiên liệu được sản xuất từ tháng 01/1980 đến tháng 12/1985. Vào ngày 22/5/1998, chương trình khấu trừ thuế đối với hoạt động tiếp thị ethanol được gia hạn đến năm 2007, theo đó khấu trừ thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với nhà tiếp thị dầu từ 0,184 USD/lít còn 0,054 USD/lít và tiếp tục xuống 0,053 USD/lít năm 2001; 0,052 USD/lít năm 2003 và 0,051 USD/lít vào năm 2005. Đồng thời, khấu trừ thuế hơn 0,5 USD/lít cho các nhà sản xuất nhiên liệu cồn (ethanol), tuy nhiên không áp dụng cho các nhiên liệu thay thế như methanol và methyl tertiary butyl ether (MTBE) có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch. Luật của Liên bang cũ quy định giảm thuế TTĐB từ 0,09 USD/lít đối với xăng thông thường xuống còn 0,06 USD/lít đối với xăng sinh học (bao gồm ít nhất 10% ethanol), nhưng sau đó theo Luật Khấu trừ thuế TTĐB cho mỗi đơn vị ethanol năm 2004 (thay thế cho Luật liên bang cũ về khấu trừ thuế TTĐB đối với ethanol) cho phép hoàn thuế TTĐB là 0,051USD/lít đối với mỗi lít xăng sinh học được bán ra

Đức cũng thực hiện miễn hoàn toàn thuế môi trường đối với nhiên liệu sinh học cho đến hết năm 2006 (so với mức thuế ban đầu áp dụng là 0,63 USD/lít), sau đó từ năm 2007 đến 2012 miễn thuế một phần, cụ thể mức thuế năm 2007 là 0,09 USD/lít, sau đó tăng lên 0,45 USD/lít năm 2012.

Bùi Tư