Bộ trưởng Thương mại 12 nước tham gia đàm phán TPP - Nguồn: Internet

1. Mở cửa là quá trình đầy cam go. Khi nền kinh tế đi xuống đến đáy,ớicủatiếntrìnhhộinhậbongdaketqua lạm phát lên trên 700% thì ta mới có được Luật Đầu tư nước ngoài vào năm 1989 và năm 1990 mới công bố luật này trước thế giới. Vậy nhưng, mãi đến năm 2000, vẫn còn bao nhiêu người sợ “mở cửa” vì “bụi bặm” vào nhà.

Thời gian mới gia nhập ASEAN cũng vậy. Ai cũng mang tâm lý sợ hàng hóa tràn vào thì hàng Việt Nam sẽ chết. Có biết đâu bao nhiêu doanh nghiệp và đặc biệt là người nông dân đã học cách thay đổi. Họ nuôi trồng giống tôm mới, giống cua cá mới, giống nhãn và thanh long mới năng suất cao hơn dẫn đến đổi đời. Còn nhớ, sau khi ký Hiệp định Thương mại với Hoa Kỳ (BTA), Việt Nam xuất khẩu cá tra và basa vào Hoa Kỳ. Các nhà nuôi cá Hoa Kỳ kiện chống bán phá giá. Lúc đó Việt Nam mới xuất khẩu 45 triệu USD cho các sản phẩm này. Thế mà nay đã xuất khẩu đến gần 2 tỷ USD.

2. Gia nhập WTO với 149 nước và vùng lãnh thổ mới thực sự ra biển lớn, biển có cả cá lớn và cá bé. Trong cuộc chơi, cá lớn nuốt cá bé là chuyện bình thường. Thế mà cá bé vẫn tồn tại phát triển. Sau 9 năm gia nhập WTO, cái được lớn nhất là có một hệ thống pháp luật đồng bộ theo nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đầu tư nước ngoài tăng đột biến. Xuất khẩu tăng gấp 3 lần, nền kinh tế tăng trường dương, kể cả thời kỳ kinh tế thế giới khủng hoảng năm 2008. Việt Nam đã thoát khỏi nước có thu nhập thấp. Đến nay mức thu nhập đã tăng lên trên 2.000 USD/người/năm. Việt Nam được UNICEF công nhận là nước đạt được nhiều chương trình thiên niên kỷ nhất. Uy tín Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng tăng.

Điều Quốc hội băn khoăn là lĩnh vực nông nghiệp có theo kịp đà phát triển không? Công bằng mà nói, gia nhập WTO xuất khẩu hạt tiêu và hạt điều Việt Nam vẫn xếp hạng số 1 thế giới. Xuất khẩu gạo, cà phê xếp thứ 2, xuất khẩu chè, cao su, tôm đứng Top 10. Chỉ có điều, chế biến và nâng cao giá trị gia tăng cho ngành nông lâm thủy sản còn yếu kém. Mà giá trị gia tăng lại thường nằm ở khâu này.

Một phiên đàm phán TPP - Nguồn: Internet

Gia nhập WTO ta phải chấp nhận nguyên tắc minh bạch để đất nước phát triển. Quốc hội đã sửa và xây dựng mới 30 luật và pháp lệnh để thế giới công nhận nền kinh tế thị trường. Lần đầu tiên UNTAD đánh giá Việt Nam xếp thứ 6 thị trường hấp dẫn đầu tư. Đến nay chúng ta đã thu hút được trên 200 tỷ USD vốn đăng ký, giải ngân được trên 113 tỷ USD và vốn ODA khoảng 90 tỷ USD.

3. Bước vào thời kỳ hội nhập mới, Chính phủ đã đàm phán và ký trên 10 hiệp định thương mại tự do. Mới đây nhất, ngày 5/10, chính thức hoàn tất đàm phán Hiệp định TPP tại Atlanta (Hoa Kỳ) với 12 quốc gia, có số dân 780 triệu người, chiếm 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu.

Các hiệp định mới sẽ cho ta nhiều cơ hội thu hút đầu tư, tăng trưởng xuất khẩu, chuyển giao công nghệ, mở rộng thị trường cho những sản phẩm có lợi thế về lao động, nguyên liệu như dệt may, giày dép, đồ gỗ, nông sản, điện tử… Song cũng đặt ra cho ta nhiều thách thức mới. Thách thức lớn nhất là các lĩnh vực kém khả năng cạnh tranh như ngành chăn nuôi gia súc gia cầm, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các mặt hàng giá thành cao do công nghệ lạc hậu. Đòi hỏi Chính phủ phải có chiến lược hỗ trợ để nâng cao năng lực cạnh tranh trong các lĩnh vực này.

Đồng thời, phải quan tâm nhiều hơn nữa đến chính sách an sinh xã hội. Việc tham gia TPP là bước đi đúng thoát khỏi sự ràng buộc của môi trường xung quanh. Chúng ta đang đi nước cờ trước 1-2 bước so với láng giềng để thoát khỏi sự lệ thuộc vào công nghệ lạc hậu và những mặt hàng chất lượng thấp.

4. Tham gia các hiệp định mới là cơ hội mở cửa thị trường hàng hóa và dịch vụ cho doanh nghiệp. Song đó chỉ là cơ hội. Điều quan trọng là phải đổi mới thực sự bên trong. Doanh nghiệp phải chủ động đầu tư công nghệ mới, mở rộng thị trường, đổi mới phương thức quản lý nâng cao trình độ ngoại ngữ, chuyên môn để nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, cạnh tranh sản phẩm, nhằm tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, biến thách thức thành cơ hội mới…

Lương Văn Tự
Nguyên Trưởng đoàn đàm phán kinh tế thương mại của Chính phủ, Trưởng đoàn đàm phán gia nhập WTO và Cộng đồng kinh tế ASEAN