Như vậy,Đãđếnlúcđổimớichínhsáchtíndụngchosinhviêket qua vdqg na uy học phí trong thời gian tới có thể tăng gấp đôi hoặc gấp 3 so với hiện nay, do đó, cần có những giải pháp phát huy hơn nữa hiệu quả của các chương trình tín dụng học sinh, sinh viên (HSSV), để đảm bảo tất cả người học có thể tiếp cận được giáo dục đại học.
Tín dụng HSSV còn nhiều bất cập
Theo quy định tại Nghị định 86/2015/NĐ-CP, các cơ sở giáo dục đại học công lập tự chủ sẽ thực hiện tăng học phí theo lộ trình. Đến năm học 2020 - 2021, mức học phí của một số trường đại học có thể sẽ tăng gấp đôi hoặc gần gấp 3 so với hiện nay. Do đó, ngoài chính sách học bổng, trợ cấp cho HSSV có hoàn cảnh khó khăn, gia đình chính sách, con em vùng dân tộc thiểu số…, rất cần mở rộng và nâng cao hiệu quả của gói tín dụng HSSV, để đảm bảo tất cả người học đều tiếp cận được với giáo dục đại học.
Qua 10 năm triển khai, chương trình tín dụng HSSV đã đem lại nhiều kết quả tích cực, như đã thực hiện cho vay hơn 3,5 triệu lượt HSSV có hoàn cảnh khó khăn, góp phần xây dựng nguồn nhân lực được đào tạo có trình độ, kiến thức và tay nghề phục vụ phát triển đất nước. Tuy nhiên, theo phản ánh của Ngân hàng Chính sách xã hội, hiện nay, doanh số cho vay đang giảm mạnh do mức vay thấp so với nhu cầu thực tế. Tính trung bình một sinh viên học tại Hà Nội phải chi từ 3 - 4 triệu đồng/tháng, nhưng dù qua nhiều lần điều chỉnh, hạn mức cho vay vốn đối với HSSV vẫn ở mức tối đa là 1,5 triệu đồng/tháng. Do đó, nhiều sinh viên dù có vay vốn cũng không đảm bảo theo học.
“Mức lãi suất tối đa chỉ nên áp dụng ở mức 2%/năm và thời gian vay là 15 năm, trong đó có 5 năm ân hạn, tính từ ngày nhập học. Người vay bắt đầu trả nợ từ năm thứ 6. Nếu sau năm cuối được trả nợ vay ưu đãi mà người vay vẫn chưa trả hết, thì họ phải trả lãi theo tỷ lệ lãi bình quân tham chiếu của các ngân hàng thương mại”.
GS.TS Trần Đức Viên, nguyên Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Bên cạnh đó, sự chậm trễ về thủ tục xác nhận của các trường HSSV đang tham gia học tập cũng là nguyên nhân khiến nhu cầu vay vốn giảm mạnh. Nhiều trường vẫn làm sai, cấp chậm, khiến cho việc thực hiện hồ sơ vay vốn kéo dài, ngân hàng khó chủ động kế hoạch.
Ngoài ra, trong những năm gần đây, nợ quá hạn ở nguồn vốn này tăng khá cao. Nhiều gia đình khó khăn đến kỳ trả lãi đã viết đơn xin gia hạn nợ, tạm hoãn nợ đến khi con em xin được việc làm sẽ trả. Nhiều trường hợp chây ỳ, kéo dài thời gian trả nợ, đùn đẩy trách nhiệm cho con cái. Đáng nói hơn là những trường hợp trốn nợ đi làm xa, ngân hàng buộc phải tăng thêm khoản nợ đọng, nợ khó đòi….
Trả nợ theo thu nhập
Tại hội nghị trực tuyến của Chính phủ tổng kết 15 năm thực hiện tín dụng chính sách xã hội, trong đó có tín dụng HSSV diễn ra tại Hà Nội vào cuối năm 2017, đại diện Bộ Giáo dục và Đào tạo đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét nâng mức cho vay tối đa lên 2 triệu đồng đối với một HSSV để đảm bảo hỗ trợ 60% kinh phí học tập.
Để giải quyết tình trạng nợ quá hạn, Ngân hàng Chính sách xã hội đề xuất các tổ chức hội, đoàn thể, các cơ sở đào tạo phối hợp chặt chẽ hơn nữa với ngân hàng để việc giải ngân cũng như thu nợ đạt hiệu quả cao nhất.
Bàn về vấn đề này, TS Lê Thị Minh Ngọc, giảng viên Học viện Ngân hàng cho biết, tính hiệu quả của các khoản tín dụng sinh viên phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm: lãi suất cho vay, thời hạn trả nợ, khả năng thu hồi… và chi phí quản lý các khoản cho vay. Do đó, cần thực hiện đổi mới chính sách tín dụng hỗ trợ với sinh viên.
Bà Ngọc đề xuất một số giải pháp, như quy định nhiều định mức cho vay tương ứng với từng loại sinh viên thay vì một định mức chung như hiện nay; trong đó, có thể cho vay đủ để trang trải cả tiền học phí và sinh hoạt phí. Định mức cho vay cần dựa trên đánh giá năng lực tài chính của sinh viên và kết quả học tập. Áp dụng hình thức trả nợ theo mô hình tín dụng tùy theo thu nhập và chỉ bắt đầu trả nợ khi sinh viên tốt nghiệp đi làm có mức lương trên ngưỡng tối thiểu, mức trả nợ tỷ lệ với thu nhập hàng tháng…
GS.TS Trần Đức Viên, nguyên Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam kiến nghị, gói tín dụng sinh viên cần được thực hiện dưới dạng ưu đãi cả về lãi suất và thời gian trả nợ. Theo đó, mức lãi suất tối đa chỉ nên áp dụng ở mức 2%/năm và thời gian vay là 15 năm, trong đó có 5 năm ân hạn, tính từ ngày nhập học. Người vay bắt đầu trả nợ từ năm thứ 6. Nếu sau năm cuối được trả nợ vay ưu đãi mà người vay vẫn chưa trả hết, thì họ phải trả lãi theo tỷ lệ lãi bình quân tham chiếu của các ngân hàng thương mại.
Bên cạnh đó, có thể áp dụng các biện pháp thu nợ như: Các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức nơi người vay làm việc khấu trừ tự động vào lương và các khoản thu nhập có tính chất lương để chuyển cho Quỹ Tín dụng sinh viên. Việc thu nợ còn có thể được thực hiện qua hệ thống thuế của nhà nước. Tình trạng vay vốn và hoàn trả được tích hợp trong thẻ căn cước, chứng minh thư nhân dân, chính quyền địa phương và cơ quan, tổ chức nơi người vay làm việc có trách nhiệm đôn đốc và nhắc nhở người vay hoàn thành nghĩa vụ tài chính đối với Quỹ Tín dụng sinh viên. Sinh viên tốt nghiệp làm việc cho khối cơ quan, doanh nghiệp nhà nước phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ khi có thu nhập từ 7 triệu đồng/tháng trở lên. Đối với các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp khác ngoài khu vực nhà nước, quy định trả nợ khi có thu nhập tối thiểu 7 triệu đồng.
Bùi Tư