Theo ước tính của WHO, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất thế giới, với 47,4% nam giới trưởng thành hút thuốc. Con số đáng báo động này đang có xu hướng tăng và có nguy cơ trẻ hoá ngày một cao. Nếu không có biện pháp ngăn chặn, đến năm 2030 sẽ có gần 10% dân số Việt Nam tử vong vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá.

Theo ước tính của WHO, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất thế giới, với 47,4% nam giới trưởng thành hút thuốc. Con số đáng báo động này đang có xu hướng tăng và có nguy cơ trẻ hoá ngày một cao. Nếu không có biện pháp ngăn chặn, đến năm 2030 sẽ có gần 10% dân số Việt Nam tử vong vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá.

Từ khi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá chính thức ra đời và có hiệu lực từ ngày 1/5/2013, việc thực hiện quy định cấm hút thuốc lá theo luật tại một số cơ quan, ban, ngành chỉ dừng lại ở việc xây dựng nội quy, tuyên truyền và nhắc nhở. Bởi vậy, có nhiều nơi lại thực hiện nội quy chưa thật đầy đủ, chặt chẽ và nghiêm túc. Bên cạnh đó, việc xử phạt vi phạm hút thuốc lá tại nơi công cộng theo quy định vẫn chưa được thực hiện. Ðây chính là vấn đề nan giải.

Người dân vô tư thả khói trong khuôn viên Bệnh viện Đa khoa TP Cà Mau.

Bác sĩ Hồ Văn Vẹn, Trưởng Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Ða khoa khu vực Năm Căn, cho biết, tập thể cán bộ của bệnh viện nghiêm túc nói không với thuốc lá và xây dựng môi trường không khói thuốc lá tại bệnh viện, công tác tuyên truyền về tác hại của thuốc lá đến người dân được thực hiện thường xuyên và liên tục.

Theo Nghị định 176 thì những người có quyền được xử phạt bao gồm: chủ tịch UBND các cấp, thanh tra y tế hay chánh thanh tra thuộc bộ và Tổng cục Dân số - Kế hoạch hoá gia đình… nhưng việc xử phạt hút thuốc lá nơi công cộng vẫn gặp rất nhiều khó khăn bởi không có lực lượng nào chuyên trách. Một thực tế nữa cho thấy, tại các cơ quan, công sở có thể đưa ra những quy định xử phạt đối với cán bộ, công nhân viên chức của đơn vị mình nhưng không thể áp dụng đối với những người ngoài cơ quan và những nơi công cộng. Những điều đó khiến việc hút thuốc lá nơi công cộng vẫn còn diễn ra một cách bình thường.

Bác sĩ Trần Bé Ðoan, Giám đốc Trung tâm Y tế Ðầm Dơi, thông tin, Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá ra đời có quy định xử phạt rõ đối với cán bộ làm việc tại các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể nhưng vẫn chưa có văn bản dưới luật hướng dẫn thành lập các tổ khi kiểm tra phát hiện người hút thuốc lá nơi công cộng thì xử lý như thế nào? Vấn đề triển khai từ Trung ương đến địa phương ra sao vẫn chưa được chặt chẽ, đặc biệt là ở địa phương, khâu giám sát, xử phạt chưa thành lập được tổ để thực hiện.

Do việc xử phạt gặp rất nhiều khó khăn nên ngành y tế Cà Mau đặc biệt chú trọng đến việc tuyên truyền, nâng cao ý thức của người dân về tác hại của thuốc lá đối với sức khoẻ bản thân, gia đình và xã hội.

Y sĩ Hoàng Văn Phong, Trưởng Phòng Truyền thông giáo dục sức khoẻ, Trung tâm Y tế Năm Căn, chia sẻ: Do chế tài trong xử phạt hành vi vi phạm Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá tại địa phương vẫn chưa thực hiện được, nên trung tâm chú trọng nhiều hơn vào công tác tuyên truyền phổ biến kiến thức. Trong đó, đầu tư nhiều hơn cho lớp trẻ hiện nay, đây là lực lượng truyền thông có sức ảnh hưởng mạnh đến người thân, gia đình các em. Ðây cũng là đối tượng dễ bị tác động bởi khói thuốc lá, vì các em chưa nhận thức đầy đủ nguy cơ gây nghiện, nguy cơ mắc bệnh và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá.

Việc thực hiện các quy định của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá tuy đã có những chuyển biến nhưng vẫn chưa thật sự đi vào đời sống. Anh Nguyễn Trường Vũ, xã Quách Phẩm, huyện Ðầm Dơi, bộc bạch: “Biết là thuốc lá có hại với sức khoẻ nhưng đối với những người hút thuốc lá thì việc từ bỏ nó là một việc rất khó. Bởi hút thuốc đã trở thành thói quen mỗi ngày, mỗi lúc suy nghĩ, trao đổi công việc, ngồi quán cà phê… Tôi đã cố gắng bỏ thuốc nhiều lần nhưng chưa bỏ được”.

Thêm vào đó, nhiều cơ quan, đơn vị vẫn chưa quyết liệt trong việc chỉ đạo thực hiện không hút thuốc, chế tài cũng không đủ mạnh để xử phạt. Vì vậy, cần phải đẩy mạnh thực hiện quy định của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá ở các địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn. Các đơn vị chức năng phải tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát, có như thế việc hút thuốc lá nơi công cộng mới giảm.

Bác sĩ Trần Bé Ðoan cho biết, hiện tại, Trung tâm Y tế Ðầm Dơi vẫn tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền để người dân thấy rõ tác hại của thuốc lá và hiểu dần về quy định xử phạt như thế nào để họ có ý thức từ bỏ thuốc lá. Bên cạnh đó, cần có văn bản hướng dẫn thành lập tổ giám sát tại cộng đồng, quy định rõ chức năng nhiệm vụ của từng thành viên cụ thể, để khi phát hiện người hút thuốc lá người dân sẽ biết báo cho ai, ai là người thực hiện xử phạt, người báo có được hưởng quyền lợi gì, tiền phạt sẽ nộp về đâu… Chính những điều này sẽ là yếu tố thúc đẩy việc thực hiện luật một cách chặt chẽ hơn. Ðồng thời, người hút thuốc lá thấy rằng khi mình hút 1 điếu thuốc rất cực khổ, khó khăn, từ đó họ sẽ cai dần và bỏ  hẳn thuốc lá. Cũng chính từ đó sẽ làm giảm đáng kể số lượng người hút thuốc lá trong cộng đồng. Ðây là biện pháp “cộng đồng quản lý cộng đồng” sẽ mang lại hiệu quả rất cao nếu hội đủ điều kiện và có sự phối hợp tốt từ mọi phía./.

Bài và ảnh: Ngọc Diễm