【kèo mc vs】Hệ thống thuỷ lợi... chưa sinh lợi

(CMO) Vùng ngọt tỉnh Cà Mau là nơi có nhu cầu bức xúc về hệ thống thuỷ lợi. Mặc dù nhiều năm qua đã được Trung ương và tỉnh quan tâm đầu tư, song vẫn còn nhiều công trình thuỷ lợi đặc biệt bức xúc cần được đầu tư xây dựng.

Tiểu vùng 3 Bắc Cà Mau nằm hoàn toàn trong huyện Trần Văn Thời. Nơi đây có diện tích trồng lúa khoảng 23.000 ha, sản xuất lúa 2 vụ, với hệ thống công trình kiểm soát nước từ rừng tràm U Minh Hạ, cống ngăn mặn trên đê biển Tây, cống bờ Bắc Sông Đốc... và nhiều công trình khác. Đây là tiểu vùng cơ bản đã được khép kín hoàn thiện nhất hiện nay. Nói là khép kín nhưng thực chất chỉ kín vòng ngoài, bởi khi mưa lớn cục bộ vẫn ngập và mùa khô người dân vẫn thiếu nước ngọt phục vụ sản xuất.

Nơi cần thì không có

Xã Khánh Bình Tây Bắc là một trong những nơi mưa lớn cục bộ vẫn ngập và mùa khô người dân vẫn thiếu nước ngọt phục vụ sản xuất.

Chủ tịch UBND xã Khánh Bình Tây Bắc Trần Thanh Đoàn cho biết, việc tháo úng xổ phèn cũng như thoát nước của người dân nơi đây chủ yếu qua 2 cống chính là 25 và 29. Song, hiện năng lực tiêu thoát nước của 2 cống này vẫn còn nhiều hạn chế. Trong khi nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất của người dân chủ yếu là nước mưa, phụ thuộc nhiều vào thời tiết từng năm nên chưa chủ động được nước tưới, dẫn đến mùa vụ bấp bênh.

Là vùng ngọt, song người dân lại thiếu nước ngọt phục vụ sản xuất do phụ thuộc vào thời tiết, phần do hệ thống thuỷ lợi chưa được đầu tư hoàn thiện.

Chỉ tay ra dòng nước đỏ ngòm của tuyến 21, ông Nguyễn Văn Ấu, Ấp 1, xã Khánh Bình Tây Bắc, bộc bạch: "Nước đó thì làm sao có thể bơm vào ruộng lúa, do đó, mùa này chỉ cần nắng vài ngày là lúa sẽ chết vì thiếu nước. Đã nhiều lần chúng tôi kiến nghị xây dựng cống 84, 85, 86 để trữ nước mưa phục vụ sản xuất cho người dân Ấp 1, 2 và 3 nhưng chưa được xây dựng".

Nói về khó khăn trong sản xuất của người dân xã Khánh Bình Tây Bắc thì không thể bỏ qua Ấp 4, nơi được xem là ấp nghèo nhất của xã nghèo này.

Bí thư Chi bộ Ấp 4 Nguyễn Văn Hành cho biết, vụ mùa năm trước ấp quy hoạch 170 ha sản xuất lúa 2 vụ nhưng cũng do không xổ nước được, chỉ làm được 120 ha, số còn lại bị ngập chết. Từ đó, năm nay ấp chỉ quy hoạch sản xuất 150 ha, nhưng đến thời điểm này mới xuống giống được 80 ha.

“Sản xuất khó khăn nên đa phần bà con đi Bình Dương làm công nhân hết, đi từ đầu ấp đến cuối ấp, kiếm người sạ lúa không có. Trong năm 2016, chỉ riêng Ấp 4 có đến khoảng 30 ha đất bỏ hoang cho năn mọc do trồng lúa không được, càng làm càng tốn kém chi phí nhưng không mang lại hiệu quả kinh tế”, ông Hành bộc bạch.

Ông Hành thông tin, người dân khu vực này hiện vẫn đang nhận khoán đất rừng từ Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp U Minh Hạ. Theo điều khoản trong hợp đồng giao khoán, người dân không được làm thay đổi hiện trạng đất, tức không thể lên bờ bao, không được kê liếp để trồng tràm, trồng lúa... thì làm sao tháo úng, xổ phèn để canh tác. Ngoài ra, cống 25 gần như quanh năm không thấy xổ nước, do đó, tới mùa mưa, một số khu vực khác đồng loạt xổ cống khiến 380 ha của ấp bị ngập và chết.

Tên gọi “Ba Chè” là từ mà người ta hay dùng để gọi một số khu vực quy hoạch ngọt của huyện Thới Bình như: xã Tân Phú, Tân Lộc, Tân Lộc Bắc, bởi những khu vực này “mặn chẳng ra mặn, ngọt cũng chưa phải ngọt”. Nguyên nhân của thực trạng ấy là do hệ thống cống, đập, đê bao ngăn mặn giữ ngọt chưa được đầu tư đồng bộ. Chính điều này đã khiến diện tích lúa 2 vụ nơi đây ngày một teo tóp, còn diện tích nuôi thuỷ sản theo hệ sinh thái mặn thì ngày tăng nhanh.

Tiêu biểu như xã Tân Phú, theo quy hoạch được phê duyệt vào năm 2008, đây là vùng sản xuất theo hệ sinh thái nước ngọt là trồng lúa 2 vụ kết hợp với trồng màu. Tuy nhiên, do hệ thống thuỷ lợi không theo kịp, quy hoạch đã bị phá vỡ và phải tiến hành điều chỉnh. Qua nhiều lần điều chỉnh, đến nay toàn xã chỉ còn khoảng 700 ha đất trồng lúa 2 vụ. Diện tích này liệu có còn được duy trì ổn định hay không thì chưa ai dám chắc.

Nơi có thì không thể sử dụng

Nhiều khu vực vùng ngọt đang có nhu cầu đầu tư thuỷ lợi khá lớn, song thực tế đầu tư còn khá hạn chế do ngân sách hạn hẹp. Trong khi đó, tại một số khu vực khác, nhiều công trình thuỷ lợi trị giá hàng trăm tỷ đồng lại chưa phát huy hết công năng, gây lãng phí lớn.

Cống Xóm Rẫy, xã Tân Dân được đầu tư hoành tráng nhưng hiệu quả mang lại thì không có.

Xã Tân Dân, huyện Đầm Dơi - một trong những xã nằm trong Tiểu vùng 18 của quy hoạch thuỷ lợi. Trên địa bàn xã dự kiến đầu tư xây dựng 11 cống để khép kín tiểu vùng. Tuy nhiên, Chủ tịch UBND xã Tân Dân Nguyễn Như Vàng cho biết, đến nay chỉ mới xây dựng được 7 cống hoàn thành đưa vào sử dụng với mức đầu tư khoảng 118 tỷ đồng.

Được biết, mục tiêu của dự án này là khép kín tiểu vùng nhằm quản lý nước phục vụ cho nuôi tôm là chính. Tuy nhiên, do việc đánh giá tính khả thi chưa sát thực tế nên mới xây dựng được 7 cống phải cho tạm dừng từ năm 2015 đến nay. Theo ông Vàng, các cống đã hoàn thành chỉ tham gia vào việc chống triều cường tạm thời. Tức có hộ bờ bao thấp thì yêu cầu đóng khi có triều cường, nhưng hộ khác lại không đồng thuận, cho rằng bị cản trở giao thông.

Được biết, việc đóng hay mở cống cũng đang là một vấn đề gây nhiều phiền phức. Bởi lẽ, các cống này do trạm thuỷ lợi quản lý, do đó, khi người dân có yêu cầu đóng mở thì liên hệ với xã, xã liên hệ với trạm và trạm sẽ cử cán bộ xuống. Từ việc phải đi một vòng mà không theo quy chế vận hành nào tạo ra sự bức xúc của người dân, nhất là vào thời gian xổ nước. Đặc biệt là cống lô 4, mặc dù được đầu tư khoảng 22 tỷ đồng nhưng thỉnh thoảng lại xảy ra tình trạng kẹt ron, ảnh hưởng đến việc xổ tôm của người dân.

Trên địa bàn xã Tân Dân hiện nay sản xuất chủ đạo là con tôm cùng với mô hình kết hợp cua, sò huyết... Loại hình nuôi tôm quảng canh truyền thống của xã khá ổn định và khó có thể thay thế được. Do đó, ông Vàng nhận định, nếu có đầu tư 11 cống và khép kín được tiểu vùng thì cũng “năm ăn năm thua”, không khéo còn gây ra tình trạng ô nhiễm.

Cống Lò Gạch, 1 trong 7 cống được xây dựng hoàn thành vào năm 2015 của dự án Tiểu vùng 18, xã Tân Dân, huyện Đầm Dơi.

Tương tự, xã Tân Duyệt cũng đang trong tình trạng tiến thoái lưỡng nan. Theo dự án, trên địa bàn xã được đầu tư 7 cống, cùng với nạo vét thuỷ lợi và một số công trình khác để phục vụ nghề nuôi thuỷ sản với kinh phí trên 100 tỷ đồng, khép kín khoảng 1.500 ha của các ấp Đồng Tâm A, Đồng Tâm B, một phần Tân Long và Tân Thành. Tuy nhiên, triển khai kể từ năm 2013 đến nay chỉ mới hoàn thành được 4 cống.

Theo ý tưởng ban đầu của dự án, khi khép kín tiểu vùng này sẽ lấy nước một đầu từ Kinh 17 (đây là nơi có nguồn nước tốt) sau đó xả ra cửa Gành Hào để tống ô nhiễm. Tuy nhiên, thực tế sông rạch bên trong chằng chịt như bàn cờ không thể có một đường xả như thiết kế ban đầu. Từ đó, dự án này hiện cũng đang trong tình trạng... có như không.

Nguyễn Phú

(责任编辑：Cúp C2)