Báo cáo của Oxfam.

Theo đó, danh sách 15 “thiên đường” thuế gồm có: Bermuda, Đảo Cayman, Hà Lan, Switzerland, Singaopre, Ireland, Luxembour, Curacao, Hongkong, Đảo Síp, Bahamas, Jersey, Barbados, Mauritius, British Virgin Islands (Oxfam đánh giá dựa trên 3 tiêu chí: thuế Thu nhập doanh nghiệp, ưu đãi thuế và hợp tác quốc tế chống tránh thuế).

Theo Oxfam, 90% các công ty lớn nhất trên thế giới đang mở các chi nhánh tại ít nhất 1 thiên đường thuế. Bằng cách này, mức thuế suất của 50 công ty tập đoàn đa quốc gia lớn nhất Hoa Kỳ phải đóng chỉ là 25,9%, thấp hơn gần 10% so mới mức thuế quy định trong luật của nước này.

Báo cáo của Oxfam cho rằng, các tập đoàn đa quốc gia lớn đang dùng quyền lực chính trị và khả năng tài chính của mình để tránh thuế.

Tiêu biểu như tại Mỹ, một trong những lỗ hổng về thuế hiện nay là quy định của Ủy ban Chứng khoán Mỹ chỉ yêu cầu công ty khai báo các “chi nhánh chính” (chiếm hơn 10% tổng tài sản, hoặc hơn 10% tổng doanh thu). Khi đối chiếu danh sách chi nhánh được khai báo cho Ủy ban Chứng khoán với danh sách khai báo cho Cục Dự trữ Liên bang, Oxfam thấy rằng trung bình mỗi công ty đã khai báo ít đi 89 chi nhánh. Việc giấu các chi nhánh có thể đang ở “thiên đường thuế” như Panama, Bahamas, hay đảo Cayman giúp các công ty tránh hàng tỷ đô la tiền thuế.

Hơn nữa, các ngân hàng khai báo lợi nhuận cao tại các thiên đường thuế trong khi báo lỗ tại các nơi khác.

Oxfam nêu ra ví dụ về một ngân hàng lớn tại Đức khi khai báo mức lợi nhuận thấp hoặc lỗ tại các thị trường trọng điểm trong năm 2015, trong khi khai báo gần 2 tỷ euro lợi nhuận tại các thiên đường thuế.

Song song với các hoạt động tránh thuế của tập đoàn đa quốc gia thì các nước phát triển đang thực hiện các ưu đãi thuế có hại, thậm chí giảm mức thuế thu nhập doanh nghiệp xuống bằng 0%. Để cân bằng lại những thất thu từ thuế, chính phủ các nước đang tăng áp dụng biện pháp thuế luỹ thoái (như thuế GTGT) để chi cho dịch vụ công. Điều này làm tăng gánh nặng thuế đối với những người yếu thế.

Chính vì thế, Oxfam nhận định, ưu đãi thuế đóng vai trò tích cực trong thu hút đầu tư hoặc giúp một quốc gia định hình nền kinh tế của mình; nhưng ưu đãi thuế thường xuyên được cho là không hiệu quả và tốn kém.

Ông Francis Weygiz, Cố vấn cao cấp về Thuế, Oxfam cho rằng, Việt Nam áp dụng nhiều hình thức ưu đãi thuế, ưu đãi lớn và dàn trải, phức tạp và tạo ra lổ hổng tránh thuế. Trong khi đó quyết định của nhà đầu tư rất ít phụ thuộc vào chính sách ưu đãi, nhưng chính sách này lại vừa làm giảm thu ngân sách.

Do vậy, vị này đưa ra khuyến nghị Việt Nam nên thiết lập cơ chế thu thập được thông tin và dữ liệu về chính sách ưu đãi thuế: Số dự án được hưởng, đóng góp của dự án với nền kinh tế, số giảm thu ngân sách và công bố công khai để giám sát; phân tích chi phí - lợi ích trước khi ban hành và sau khi thực hiện chính sách ưu đãi thuế; rà soát và tập trung tất cả các chính sách ưu đãi thuế nhằm tránh trùng lắp, lãng phí; tránh dàn trải.

Đặc biệt, theo ông Francis Weygiz, Việt Nam nên hạn chế áp dụng hình thức ưu đãi về thời gian miễn thuế, giảm thuế, vì hình thức này làm giảm thu ngân sách cao nhất.