BP - Ở nước ta từ rất sớm đã truyền miệng câu chuyện về giống thần dương,ềnphaacutepluậtxưkeo nha cai.d tức loài dê thần một sừng gọi là “giải trãi”. Theo sách Nam ngữ chính tả tự vị, trang 11, năm 1933, in bản lần thứ nhất thì trãi là loài dê đời xưa có một sừng, tính trung trực hay húc những kẻ gian tà. Khi xử các nghi án thì cho con trãi ra trước tòa, nó dùng sừng húc vào bên nào thì cho biết bên ấy là kẻ có tội. Cho nên phần nào ta có thể hiểu Nguyễn Phi Khanh, người đỗ đại khoa cuối đời Trần sang Hồ, bậc tri thức rất hiểu pháp luật lại đặt tên con mình là “Trãi”. Và vị anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi, người từng làm Ngự sử đài Chánh chưởng nắm giữ pháp luật đời Hồ, có góp phần giảng, biên soạn hình luật đời Lê Sơ lại rất xứng đáng với tên đẹp ấy. Qua đấy, ta cũng hiểu thêm vì sao ở một vài nước phương Đông thời phong kiến, trong phẩm phục quan giữ trọng trách pháp luật lại có hình ảnh con dê.

Ở sách Lịch triều hiến chương loại chí, Phan Huy Chú cho biết:  Ở triều phục các quan lại Trung Hoa thời Tống có mũ giải trãi đính hình con dê thần một sừng. Đời Lê Trung hưng (khoảng năm 1721) có định thành quy chế: Tất cả các quan lại liên quan đến pháp luật từ trung ương đến 13 đạo địa phương trong phẩm phục đều có hình con dê thần, như các quan: Ngự sử, Đô ngự sử, Đề hình, Hiến sứ đều đội mũ giải trãi, có bố tử thêu hình con giải trãi. Hình tượng dê gắn với phẩm phục đó thể hiện trí tuệ sáng suốt, đức độ cao đẹp của quan lại thời xưa trong xét đoán hình ngục. Đúng như câu chuyện Phan Huy Chú kể (cũng trong sách đã dẫn): Trần Thì Kiến, người được Hưng Đạo vương tiến cử làm An phủ sứ Thiên Trường là vị quan hình bộ rất giỏi xét án, cứng cỏi, không chịu ăn của đút nên được vua Trần Anh Tông kính trọng, ban cho cái hốt khắc bài minh ngự chế như sau:

“Núi sơn rất cao

Hốt ngà rất cứng

Sừng con dê thần

Làm hốt khó gãy”

Thời Lê Trịnh, Phạm Công Trứ - vị quan đầy uy tín từng làm Ngự sử, xử được những vụ án cực kỳ rắc rối. Thái Học Thù, vị trí thức Trung Hoa từng ca ngợi như sau:

“Danh trọng tây đài, mũ giải trãi vẻ vang màu hỏa tảo.

Ngôi sao Bắc cực, hàng yên ban rạng rỡ vẻ nghi dung.

Trên chín bệ rủ lòng luyến ái, dưới muôn dân mừng đội phúc lành.

Tiết tháo lạnh sương thu, miệng cười giống dòng trong hiếm có.

Giữ gìn pháp luật trừ diệt gian tà.

Ngựa Hoàn Điến, bọn quyền gian nhiều khi phải tránh.

Đàn hoặc kẻ gian, Nhà nước.

Xe Trương Cương quyết chôn bánh ở lại không đi”.