Vướng “cửa khẩu riêng biệt”
Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030,ởngạikìmhãmsựpháttriểncủacụmcảngbiểnCáiMésoi kèo c1 hôm nay tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1579/QĐ-TTg ngày 22/9/2021, điều chỉnh bổ sung tại Quyết định số 442/QĐ-TTg ngày 22/5/2024, Bà Rịa - Vũng Tàu là cảng biển loại đặc biệt; trong đó khu bến Cái Mép (hiện có 5 bến container với tổng chiều dài cầu bến 3.490 m; công suất thiết kế 6,53 triệu TEU/năm) là hệ thống cảng cửa ngõ, cảng trung chuyển quốc tế có quy mô lớn bậc nhất Việt Nam.
Trung ương, địa phương và các doanh nghiệp đã cùng chung tay thực hiện nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, đầu tư, khai thác cụm cảng Cái Mép - Thị Vải như: Đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông kết nối đường bộ, nâng cấp cải tạo luồng hàng hải, áp dụng chính sách giảm phí và lệ phí hàng hải, bình ổn giá dịch vụ xếp dỡ…, đặc biệt là các giải pháp về cải cách thủ tục hành chính, dịch vụ công, thí điểm liên kết cầu cảng, liên kết khai thác để tăng khả năng đón tàu, nâng cao sản lượng khai thác.
Đầu tháng 6/2024, cụm cảng Cái Mép được Ngân hàng Thế giới (World Bank) và Hãng tin Tài chính S&P Global Market Intelligence xếp hạng thứ 7 (theo cách tính cho 5 kích cỡ tàu) và xếp thứ 8 (theo cách tính kỹ thuật) về chỉ số hoạt động cảng container – CPPI trên tổng số 405 cảng container toàn cầu. Đây là minh chứng rõ nét cho thấy sự tiến bộ của khu bến Cái Mép trong nỗ lực nâng cao năng lực cạnh tranh của mình.
Sản lượng hàng hóa xuất nhập khẩu, trung chuyển qua khu cảng Cái Mép liên tục tăng qua các năm đã tạo sức hấp dẫn, khuyến khích các hãng tàu nước ngoài mở thêm các tuyến tàu mẹ tới khu cảng này. Số chuyến tàu mẹ container đi biển xa đã tăng từ 20 tuyến/tuần năm 2016 lên 37 tuyến/tuần năm 2024; trong đó, đội tàu có trọng tải lớn nhất vẫn đang định kỳ hàng tháng vào làm hàng tại khu cảng Cái Mép.
Mặc dù đạt được những kết quả khả quan trong đầu tư, khai thác nhưng khu bến Cái Mép vẫn đang tồn tại nhiều trở ngại không nhỏ cho hãng tàu, chủ hàng, cản trở sự hình thành “chân hàng” chắc chắn tại khu cảng này, đặc biệt là các vướng mắc liên quan đến cơ chế, chính sách hải quan.
Cụ thể, Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thể hiện “khu bến Cái Mép” chung cho tất cả các bến cảng trong cụm, nhưng pháp luật hải quan Việt Nam quy định mỗi bến cảng (của một doanh nghiệp kinh doanh khai thác cảng) là một cửa khẩu. Do đó, dù trong cùng khu cảng Cái Mép nhưng mỗi bến cảng trong khu này lại là một “cửa khẩu riêng biệt”.
Một tàu mẹ làm hàng tại khu bến Cái Mép sẽ có rất nhiều container được chuyển đến và đi từ các quốc gia khác nhau hoặc vận chuyển nội địa từ hệ thống cảng, bến thủy nội địa. Tuy nhiên, do quy định “cửa khẩu riêng biệt” nêu trên nên hàng container luân chuyển giữa các bến cảng trong khu bến Cái Mép phải thực hiện thủ tục mở lại “Tờ khai vận chuyển độc lập” với nhiều “trường thông tin” (mặc dù các thông tin này đều đã được khai trước đó và với cùng một Chi cục Hải quan Cái Mép – cơ quan quản lý chung cho toàn bộ khu bến Cái Mép).
Đồng thời, container chuyển cảng phải thực hiện lại việc niêm phong kẹp chì (seal) dù mỗi container đã có niêm phong kẹp chì của hãng tàu. Các công đoạn này gây lãng phí thời gian, công sức cho các doanh nghiệp dịch vụ logistics, phát sinh thêm chi phí cho chủ hàng và ngay cả cơ quan hải quan cũng phải bố trí thêm nhân lực để thực hiện.
Bên cạnh đó, theo các doanh nghiệp khai thác cảng trong khu bến Cái Mép, tình trạng tàu container có nhu cầu thay đổi cảng cập đang có xu hướng gia tăng do lượng hàng qua cảng phát triển nhanh chóng nhưng cầu bến chưa sẵn sàng do nhiều nguyên nhân. Theo quy định hiện nay, trước khi tàu vào một bến cảng, thông tin tất cả hàng hóa xếp dỡ phải được khai báo cụ thể trên “Cargo Manifest” và tàu muốn đổi qua cảng khác thì phải hoàn thành khai báo, điều chỉnh thông tin trên “Cargo Manifest” mới được đổi cảng. Việc hoàn thành khai báo điều chỉnh thông tin cho toàn bộ hàng hóa thực tế sẽ mất rất nhiều thời gian.
Với lượng tàu vào khu bến Cái Mép tăng mạnh trong thời gian tới, hãng tàu rất cần được tạo điều kiện thuận lợi, linh hoạt cho các tàu được thay đổi cảng để chủ động cập cảng khác, thực hiện các thủ tục điều chỉnh thông tin sau (hoàn thành trước khi đưa hàng ra khỏi cụm cảng Cái Mép), không mất thời gian chờ, nâng cao hiệu quả khai thác cho toàn khu bến.
