Theo số liệu ghi nhận của cơ quan Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC), số bệnh nhân mới mắc ung thư hằng năm của Việt Nam ở cả hai giới khoảng 125.000 trường hợp. Trong đó, 5 loại ung thư hàng đầu ở nam giới là gan, phổi, đại - trực tràng, dạ dày và vòm hầu. Ở nữ giới là vú, phổi, gan, cổ tử cung và dạ dày. Số lượng chết hằng năm do nguyên nhân ung thư khoảng 95.000 bệnh nhân (260 người chết hằng ngày do ung thư trong toàn quốc).
Theo số liệu ghi nhận của cơ quan Nghiên cứu ung thư quốc tế (IARC), số bệnh nhân mới mắc ung thư hằng năm của Việt Nam ở cả hai giới khoảng 125.000 trường hợp. Trong đó, 5 loại ung thư hàng đầu ở nam giới là gan, phổi, đại - trực tràng, dạ dày và vòm hầu. Ở nữ giới là vú, phổi, gan, cổ tử cung và dạ dày. Số lượng chết hằng năm do nguyên nhân ung thư khoảng 95.000 bệnh nhân (260 người chết hằng ngày do ung thư trong toàn quốc).
Ước tính có khoảng 120 loại ung thư và các hội chứng di truyền liên quan ung thư (có nghĩa là những người có những rối loạn mang tính gia đình như chứng đa polyp gia đình sẽ dễ mắc ung thư ruột già hay chứng đa bướu sợi thần kinh sẽ dễ mắc các ung thư phần mềm hoặc u não).
Cho dù có nhiều loại ung thư, nhưng đặc điểm chung là tất cả đều bắt đầu từ một hay một nhóm tế bào tại một cơ quan nào đó trong cơ thể phát triển bất thường ngoài sự kiểm soát của cơ thể.
Các tế bào ung thư phát triển theo cách khác so với các tế bào bình thường. Thay vì sinh ra, trưởng thành, già rồi chết đi, các tế bào ung thư phát triển bất thường, liên tục sinh sôi nảy nở, không chết đi, xâm nhập vào các cơ quan lân cận hoặc xâm nhập mạch máu và lan tràn đến các cơ quan khác trong cơ thể - gọi là di căn.
Các tế bào trở thành tế bào ung thư do có sự biến đổi về DNA (deoxyribonucleic acid - hay gọi chung là gen). Trong các tế bào lành mạnh, khi có sự đột biến về gen, thì các đột biến này sẽ được sửa chữa hoặc các tế bào sẽ chết đi. Trong các tế bào ung thư, các biến đổi này không được sửa chữa, mà ngược lại, chúng được sinh sôi thêm để tạo thành những tế bào bất thường mà cơ thể không cần đến. Các tế bào mới này có cùng một kiểu rối loạn gen giống như các tế bào đầu tiên.
Các bất thường về gen có thể di truyền từ cha mẹ sang con cái, nhưng phần lớn các trường hợp tổn thương DNA xảy ra do những sai lệch trong quá trình sinh sôi của tế bào hay dưới những ảnh hưởng của các yếu tố độc hại từ môi trường như khói thuốc lá, hoá chất hay vi trùng hoặc vi-rút.
Phần lớn các trường hợp, các tế bào ung thư sẽ phát triển thành một khối u. Khối u này sẽ xâm lấn hoặc chèn ép các cơ quan ở gần nó. Vài loại như ung thư máu không tạo thành khối u mà thay vào đó các tế bào ung thư tăng sinh trong mạch máu, các cơ quan tạo máu như tuỷ xương hoặc hạch và tuần hoàn đến tất cả các cơ quan trong cơ thể.
Khi các tế bào ung thư theo dòng máu hoặc mạch bạch huyết đi đến các cơ quan khác trong cơ thể, chúng sẽ sinh sôi nảy nở tiếp tục tại cơ quan mới, tạo thành khối u mới có bản chất giống như khối u nguyên thuỷ - hiện tượng này gọi là di căn.
Cho dù di căn đến cơ quan nào đi nữa thì vẫn gọi tên theo cơ quan đầu tiên bị ung thư. Ví dụ ung thư đại tràng khi chạy đến gan thì gọi là ung thư đại tràng di căn gan - không gọi là ung thư gan, vì trong trường hợp này các tế bào của khối u trên gan giống với các tế bào ở đại tràng, vì vậy chúng sẽ được điều trị theo cùng một phương cách như ung thư đại tràng.
Các loại ung thư khác nhau sẽ có diễn tiến khác nhau. Ví dụ ung thư phổi sẽ phát triển nhanh và hung hăng hơn so với ung thư da. Chúng phát triển với các mức độ khác nhau và đáp ứng với các biện pháp điều trị cũng khác nhau. Ðó là lý do tại sao mỗi loại ung thư sẽ được điều trị bằng các biện pháp khác nhau.
Tuy nhiên, nên nhớ rằng, không phải tất cả các khối u đều là ung thư. Ða phần các khối u đến thăm khám là các khối u lành tính - chúng có thể xô đẩy hay chèn ép các cơ quan lân cận, tuy nhiên không bao giờ xâm lấn hoặc cho di căn đến các cơ quan khác trong cơ thể nên thường không ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh./.
TS Tô Minh Nghị