Sự liên kết giữa các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước còn yếu.

“Nắn” lại dòng vốn nước ngoài vào Việt Nam

Tại cuộc tọa đàm chiều 6/9 do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức,ànthiệnthểchếđểnângtầmchấtlượngdòngvốlich thi dau bdn Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Đại Thắng, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc và Phó Chủ tịch UBND TP. Hải Phòng Lê Văn Thành đã cùng trao đổi làm rõ hơn về những nội dung quan trọng của Nghị quyết.

Bình luận về vai trò vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thời gian qua, ông Vũ Tiến Lộc cho rằng bên cạnh những kết quả được, hiệu quả về thu hút dòng vốn FDI chưa đạt kỳ vọng của chúng ta. Sự liên kết giữa các doanh nghiệp (DN) FDI và DN trong nước rất yếu. Chỉ 14% DN nội địa cho biết họ có giao dịch với DN FDI, 28% DN FDI có mua hàng của DN nội địa, trong đó cũng có nhiều DN bản chất là vốn nước ngoài. Do đó, DN FDI tồn tại như một ốc đảo trong nền kinh tế Việt Nam, thiếu sự kết nối nên nếu có biến động họ có thể dịch chuyển dễ dàng, không đảm bảo tính phát triển bền vững. Bên cạnh đó, các yếu tố như chuyển giao công nghệ, tạo giá trị gia tăng… cũng không đạt yêu cầu; nhiều DN FDI có hiện tượng chuyển giá, gian lận thương mại…

Nghị quyết 50 đã đưa ra một số mục tiêu cụ thể trong thời gian tới. Theo đó, vốn đăng ký giai đoạn 2021 - 2025 đạt khoảng 150 - 200 tỷ USD, giai đoạn 2026 - 2030 khoảng 200 - 300 tỷ USD. Vốn thực hiện giai đoạn 2021 - 2025 khoảng 100 - 150 tỷ USD, giai đoạn 2026 - 2030 khoảng 150 - 200 tỷ USD. Tỉ lệ doanh nghiệp sử dụng công nghệ tiên tiến, quản trị hiện đại, bảo vệ môi trường, hướng đến công nghệ cao tăng 50% vào năm 2025 và 100% vào năm 2030 so với năm 2018. Tỉ lệ nội địa hoá tăng từ 20 - 25% hiện nay, lên mức 30% vào năm 2025 và 40% vào năm 2030.

Vì vậy, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030 là hết sức cần thiết và kịp thời. “Trong 30 năm qua, chúng ta đã hoàn thành mục tiêu vượt khỏi đói nghèo. 20 năm tới, chúng ta cần chất lượng phát triển cao hơn, hùng mạnh hơn” - ông Vũ Tiến Lộc nói.

Chia sẻ về những nội dung quan trọng của Nghị quyết, Thứ trưởng Vũ Đại Thắng cho biết, Nghị quyết 50 trước hết đã định vị lại rõ ràng vị trí, vai trò của khu vực đầu tư nước ngoài là một bộ phận của nền kinh tế Việt Nam, bình đẳng với các thành phần kinh tế khác. Cùng với đó, Nghị quyết đưa ra các mục tiêu cụ thể về FDI giai đoạn tới ở mức độ vừa phải, có sự tính toán kỹ để tránh khu vực FDI lấn át khu vực DN trong nước, đảm bảo vốn FDI thúc đẩy phát triển kinh tế trong nước đồng thời cũng đảm bảo ổn định an ninh kinh tế xã hội trong nước.

Để thực hiện các mục tiêu đề ra, yêu cầu hàng đầu được thể hiện trong Nghị quyết 50 là phải hoàn thiện thể chế. Chỉ khi thể chế được hoàn thiện mới tính đến việc triển khai thu hút FDI hiệu quả. Nhiều vấn đề tồn tại với FDI thời gian qua sẽ được giải quyết khi thực hiện hoàn thiện thể chế theo định hướng Nghị quyết đề ra.

Chẳng hạn, để đảm bảo tính kết nối, liên thông giữa khu vực DN FDI và DN trong nước, Nghị quyết yêu cầu xây dựng cơ chế khuyến khích, ưu đãi thỏa đáng để tăng liên kết giữa đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước, khuyến khích chuyển giao công nghệ và quản trị cho DN Việt Nam. Bên cạnh đó, Nghị quyết cũng chỉ ra cần có chính sách để “vừa kéo, vừa đẩy” DN trong nước theo hướng hỗ trợ, khuyến khích DN trong nước để nâng tầm DN, đáp ứng được các yêu cầu của chuỗi giá trị, từ đó tham gia hiệu quả vào các chuối giá trị toàn cầu.

Theo ông Vũ Tiến Lộc, việc chúng ta thu hút FDI chưa đạt hiệu quả như mong muốn cũng có nguyên nhân do chính sách, thể chế và chính năng lực của DN Việt Nam. Khi khả năng hấp thụ của DN thấp, trình độ chưa cao thì rất khó kết nối với DN nước ngoài. Do đó, muốn chuyển sang thế hệ đầu tư mới phải gắn liền với sự chuẩn bị về cả thể chế và thực lực của DN trong nước theo lộ trình cụ thể.

Rà soát tiêu chí an ninh, quốc phòng khi cấp phép đầu tư

Một trong những yêu cầu cụ thể tại Nghị quyết 50 là nghiên cứu, xây dựng các quy định khắc phục tình trạng "vốn mỏng", chuyển giá, đầu tư "chui", đầu tư "núp bóng". Nghiên cứu bổ sung quy định "điều kiện về quốc phòng, an ninh" trong quá trình xem xét, cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư (GCNĐKĐT) đối với dự án đầu tư mới và cả hoạt động đầu tư thông qua hình thức góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Đại Thắng cho biết, tương tự pháp luật các nước, pháp luật hiện hành của Việt Nam đã có các quy định về an ninh, quốc phòng trong hoạt động đầu tư. Gần đây trong bối cảnh tình hình an ninh nhiều biến đổi, không chỉ là liên quan đến những vấn đề truyền thống mà cả những vấn đề phi truyền thống như công nghệ, môi trường, tôn giáo… đòi hỏi phải có cơ chế rà soát từ trước khi cấp GCNĐKĐT. “Do quy định pháp luật ngày càng thông thoáng, nên có hiện tượng người nước ngoài đột lốt mua các dự án, mua đất đai ở những vùng nhạy cảm. Vì vậy, việc rà soát chặt chẽ là phù hợp” - Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẳng định.

Liên quan đến vấn đề này, Phó Chủ tịch UBND TP. Hải Phòng Lê Văn Thành cho rằng vấn đề an ninh quốc phòng cần được nhìn ở nhiều góc độ. Hiện nay, chúng ta đang có mục tiêu vừa phải giải quyết việc làm ở khu vực nông thôn, nhưng cũng vừa muốn hướng thu hút FDI ở những lĩnh vực chất lượng cao. Vì vậy, phải có tỷ lệ nhất định cho vốn FDI vào ngành sử dụng nhiều lao động. Tuy nhiên, nếu đầu tư quá nhiều vào các ngành này sẽ tạo ra dòng di cư của lao động nông nghiệp, gây khủng hoảng trong sản xuất nông nghiệp ở khu vực nông thôn, đồng thời gây ra những vấn đề xã hội ở khu vực thành phố lớn. Do vậy, ông Lê Văn Thành đề nghị cần có quy hoạch mang tính tổng thể quốc gia về đầu tư để thu hút lao động tại chỗ, vừa đảm bảo việc làm cho khu vực nông nghiệp, đảm bảo trật tự cho khu vực thành thị và đảm bảo an ninh lương thực cho quốc gia.

Hoàng Yến