Kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao ASEAN-Australia.

Tại hội nghị, Thủ tướng Australia Anthony Albanese nhấn mạnh an ninh hàng hải, thương mại và năng lượng sạch sẽ định hình tương lai của nước này với khối ASEAN trong bối cảnh Bắc Kinh tìm cách tăng cường sự hiện diện tại vùng Biển Đông tranh chấp.

Mặc dù Australia đã ủng hộ nỗ lực của Philippines để thông qua tuyên bố của ASEAN vào cuối hội nghị cấp cao, trong đó trích dẫn phán quyết của Tòa trọng tài Thường trực ở La Haye, theo đó bác bỏ các yêu sách của Trung Quốc, nhưng Tuyên bố Melbourne, được công bố vào cuối ngày 6/3, vẫn không đề cập đến phán quyết này. Tuyên bố kêu gọi giải quyết hòa bình các tranh chấp thông qua các tiến trình pháp lý và ngoại giao mà “không đe dọa sử dụng hoặc sử dụng vũ lực” phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển. Tuyên bố nêu rõ: “Chúng tôi khuyến khích tất cả các nước tránh mọi hành động đơn phương gây nguy hiểm cho hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực”.

Thủ tướng Albanese cho biết cần phải thỏa hiệp để tìm ra những ngôn từ mà các nhà lãnh đạo ASEAN tại hội nghị thượng đỉnh có thể nhất trí. Ông Albanese nói: “Có một sự thừa nhận chung rằng chúng ta cần đảm bảo rằng hoạt động ở Biển Đông sẽ làm giảm bớt bất kỳ căng thẳng nào và không làm gia tăng thêm căng thẳng”.

Chuyên gia Damien Kingsbury về Đông Nam Á của Đại học Deakin cho biết việc tuyên bố không đề cập rõ ràng đến Trung Quốc thể hiện một sự đồng tình với các quốc gia thân thiết với Bắc Kinh – Campuchia, Lào và Myanmar – cũng như cách tiếp cận hòa giải hơn của Malaysia với Trung Quốc. Ông Kingsbury nói: “Đó là một lời chỉ trích ‘úp mở’ đối với Trung Quốc, cũng là thái độ mạnh mẽ nhất mà sự đồng thuận cho phép”.

Về hợp tác Australia-ASEAN, Thủ tướng Albanese trong bài phát biểu của mình tại hội nghị cấp cao kéo dài 3 ngày đã kết thúc vào 6/3 nêu rõ: “Australia cam kết hợp tác với các bạn để đảm bảo nguyên tắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, bình đẳng và nền độc lập được duy trì, để đảm bảo khu vực của chúng ta an toàn, kiên cường, cởi mở, toàn diện, và thịnh vượng”. Ông cho biết cả Australia và ASEAN phải hợp tác cùng nhau để chuyển mối liên hệ tự nhiên thành một sự hợp tác thiết thực hơn vì sự bền vững và an ninh biển.

Hồi tháng 9/2023, các nhà lãnh đạo đã nhất trí tại hội nghị cấp cao ASEAN ở Indonesia để đẩy nhanh quá trình đàm phán với Trung Quốc với mục tiêu hoàn tất Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) trong vòng 3 năm. Quy tắc như vậy sẽ nhằm mục đích ngăn chặn hành vi nguy hiểm và khiêu khích.

Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long, nhà lãnh đạo ASEAN tại nhiệm lâu nhất sau Quốc vương Brunei Hassanal Bolkiah, phát biểu ngày 5/3 rằng việc hoàn thiện bộ quy tắc đó sẽ mất một thời gian trong bối cảnh những vấn đề khó khăn liên quan vẫn chưa được giải quyết.